"Bu yer boshoqli don yetishtirishga qulay bo‘lib, mo‘l-ko‘l gul, meva beradi". Bundan 1300 yil muqaddam Tan sulolasining buyuk alloma-rohibi Syuan Zang sayohatga oid eslatmalarida obod Samarqandning chizmalarini chizgan. Prezident Shavkat Mirziyoyevning taklifiga binoan men hamkasbim bilan Xitoy-O‘zbekiston hamkorligi rejasini belgilash va Shanxay hamkorlik tashkiloti sammitida ishtirok etish uchun yana go‘zal Samarqand shahriga tashrif buyuraman.
Xitoy va O‘zbekiston buyuk sivilizatsiyaga ega qadimiy davlatlardir. Buyuk Ipak yo‘li xalqlarimiz o‘rtasidagi 2000 yildan ortiq do‘stona aloqalardan dalolat beradi. G‘arbiy Xan sulolasidan Chjan Tsyan, Tan sulolasidan Syuan Zang, Min sulolasidan Chen Cheng o‘z vaqtida O‘zbekiston hududiga kelib, Toshkent, Samarqand va boshqa mashhur shaharlarda bo‘lib, tarixiy rishtalarning izlarini qoldirgan.
Yuan sulolasi davrida asli buxorolik Seyid Ajal Shamsuddin Xitoyning Yunnan viloyatiga hokim etib tayinlangan. Samarqandlik Vu Chju 14-asr oʻrtalarida Xitoyda Nankin shahrida rasadxona qurilishida qatnashgan. Mamlakatlarimiz xalqlari bugungi kungacha yuqorida sanab o’tilgan tarixiy shaxslarning Xitoy-O‘zbekiston do‘stligining kashshoflari va elchilari bo’lganligi haqida yaxshi xotiralar saqlab kelmoqda.
O‘zbekiston Markaziy Osiyoning yuragidagi yirik davlat. Mamlakat mustaqillikka erishgan 31 yil ichida davlat taraqqiyoti va milliy tiklanish borasida ulkan natijalarga erishdi.
Ayniqsa, Prezident Shavkat Mirziyoyev rahnamoligida o‘zbek xalqi yangi O‘zbekistonni barpo etish yo‘lida ulkan kampaniya boshlaganini alohida ta’kidlash joiz. Turli sohalarda olib borilayotgan islohot va taraqqiyot jadal sur’atga kirdi. Mamlakat butunlay yangi qiyofa kasb etdi, munosib turmush sharoiti yaratildi, xalqaro maydondagi mavqei sezilarli darajada mustahkamlandi. Do‘stona qo‘shni va har tomonlama strategik hamkor sifatida muvaffaqiyatlaringizni chin dildan qutlaymiz.
Joriy yil Xitoy va O‘zbekiston o‘rtasida diplomatik munosabatlar o‘rnatilganiga 30 yil to‘ldi. 30 yil davomida mamlakatlarimiz oʻrtasidagi oʻzaro hurmat, yaxshi qoʻshnichilik va doʻstlik, oʻzaro yordam va manfaatdorlik tamoyillariga asoslangan koʻp qirrali hamkorlik urugʻdek unib, jadal rivojlanib, oʻzining yuksak samaralarini bera boshladi.
Ikki davlat ishonchli do‘stdir. 2016-yildan buyon Prezident Shavkat Mirziyoyev bilan uchrashuvlar, telefon suhbatlari va xabarlar almashish orqali yaqin aloqalar o‘rnatib kelinmoqda. Bizda yaxshi ish aloqalari va chuqur shaxsiy do'stlik bor. Davlatlarimiz har tomonlama strategik sheriklik ruhida asosiy manfaatlarga taalluqli masalalar bo‘yicha bir-birini qo‘llab-quvvatlaydi, milliy rivojlanish strategiyasini ilgari surishda bir-biriga yordam beradi, islohotlarni kengaytirish va ochiqlik bo‘yicha bir-birining tajribasini o‘rganadi, iqtisodiyot rivojiga ijobiy energiya olib keladi.
Ikki davlat birgalikda taraqqiyot yo‘lida ishonchli hamkorlardir. Xitoy O‘zbekistonning eng yirik savdo sherigi va uning iqtisodiyotiga sarmoya kiritishning asosiy manbai hisoblanadi. 2021-yilda ikki davlat o‘rtasidagi tovar ayirboshlash hajmi 8 milliard dollardan oshdi, joriy yilning birinchi yarmida esa qariyb 5 milliard dollarni tashkil etdi.Yillik tovar ayirboshlash hajmi 10 milliard dollarni tashkil etish sari izchil rivojlanmoqda – bir kamar, bir yo'lni birgalikda amalga oshirish doirasida.
Muhim qo‘shma loyihalar tizimli ravishda ilgari surilmoqda. “Xitoy – Markaziy Osiyo” gaz quvurining barcha 4 ta liniyasi Oʻzbekiston hududidan oʻtadi. Qamchiq dovoni orqali Markaziy Osiyodagi eng uzun temir yo‘l tunneli foydalanishga topshirildi.
Xitoy-Qirg'iziston-O'zbekiston avtomobil yo'li va Xitoy-Qozog'iston-O'zbekiston temir yo'l tranzitining o'tkazuvchanlik salohiyati izchil rivojlantirilmoqda. Xitoy-Qirg‘iziston-O‘zbekiston temir yo‘li loyihasini amalga oshirishda ijobiy o‘zgarishlar kuzatildi.
O‘zbekiston ichki davlatdan mintaqadagi aloqa markaziga aylanmoqda. Bundan tashqari, ikki davlat o‘rtasida yangi energiya manbalari, qishloq xo‘jaligi, moliya va zamonaviy telekommunikatsiyalar sohalarida faol hamkorlik qilinib, bu xalqlarimizga sezilarli foyda keltirmoqda.
Ikki davlat sivilizatsiyalararo muloqotni rivojlantirishning munosib namunasini ko‘rsatdi. Birgalikda turli xil qiziqarli tadbirlar, jumladan, san'at festivallari, galakontsertlar, ko'rgazmalar, seminarlar o'tkaziladi.
Talabalar almashinuvi, adabiy asarlar tarjimasi va nashri, kinematografiya, teleko‘rsatuvlar tarjimasi va namoyishi, hududlararo aloqalar va kadrlar tayyorlash kabi yo‘nalishlarda faol hamkorlik yo‘lga qo‘yilgani xalqlarimizni yaqinlashtirishga samarali xizmat qilmoqda. So‘nggi yillarda Xitoy O‘zbekiston uchun 6500 dan ortiq turli profilli mutaxassislarni tayyorlab berdi, ular bugungi kunda mamlakatlarimiz o’rtasidagi munosabatlarni isloh qilish va taraqqiy ettirish yo‘lida fidokorona mehnat qilmoqda.
Toshkent va Samarqanddagi Konfutsiy institutlaridan sinologlarning butun bir galaktikasi chiqdi, ular xitoy-o‘zbek do‘stligining haqiqiy xabarchilaridir. Turizm sohasidagi hamkorlik jadal rivojlanmoqda. Go‘zal O‘zbekistonga tashrif buyurish imkoniga ega bo‘lgan xitoylik sayyohlar soni ortib bormoqda.
2013-yilda Samarqandga tashrifim chog‘ida qadimiy Xiva shahrini arxeologik restavratsiya qilish loyihasi boshlangani e’lon qilingan edi. Endilikda bu loyiha allaqachon muvaffaqiyatli yakunlanib, qadimiy Xiva shahriga yangicha ko‘rk bag‘ishladi.
Ikki davlat hamisha aka-ukadek bir-biriga yordam beradi. Xitoy va O‘zbekistonni hayotiy manfaatlar va umumiy kelajak birlashtirib turadi. Mamlakatlarimiz ikki tomonlama asosda, ham ShHT ham boshqa ko‘p tomonlama platformalar doirasida tashqi aralashuvga birgalikda qarshi turish, “yovuzlikning uch kuchi”, transmilliy uyushgan jinoyatchilik va narkotik moddalarning noqonuniy aylanishiga qarshi kurashish, tezkor axborot almashinuvini oshirish , umumiy xavfsizlik nomidan kadrlar tayyorlash ko'lamini kengaytirishda yaqindan hamkorlik qilmoqda.
Koronavirus infeksiyasi avj olgan paytdan boshlab ikki davlat hamjihatlik va o‘zaro yordam ruhida epidemiyaga qarshi hamkorlikni faollashtirmoqda. O‘zbekistonda pandemiyaga qarshi kurashda eng ommabop bo‘lgan Xitoy vaksinasining qo‘shma ishlab chiqarilishi yo‘lga qo‘yildi, birgalikda yaratilgan preparat klinik qo‘llash uchun ma’qullanib, odamlar hayoti va salomatligining ishonchli himoyasiga aylandi.
Ikki ming yillik do‘stona almashinuvlar va o‘zaro manfaatli aloqalarning 30 yillik amaliyoti har tomonlama hamkorlikni mustahkamlash davr tendensiyalari, ikki mamlakat va xalqlarning tub manfaatlariga hamohang ekanini ko‘rsatadi. O‘tmish va kelajak chorrahasida turib, biz Xitoy-O‘zbekiston munosabatlarining kelajagiga umid va ishonch bilan qaraymiz.
Birinchidan, o'zaro yordamni oshirish va o'zaro ishonchni mustahkamlash muhimdir. Strategik ahamiyat va uzoq muddatli manfaatlarni hisobga olgan holda, Xitoy-O‘zbekiston munosabatlarini yangi davrda rivojlantirish rejasini belgilab olish zarur.
Xususan, oliy va yuksak darajadagi aloqalarni faollashtirish, o‘zaro siyosiy ishonchni mustahkamlash, davlat boshqaruvi sohasida tajriba almashishni chuqurlashtirish, asosiy manfaatlarga daxldor masalalarda bir-birini qat’iy qo‘llab-quvvatlash. Xitoy O‘zbekistonni o‘zining milliy voqeliklariga mos ravishda rivojlanish yo‘lini tanlashini qat’iy qo‘llab-quvvatlaydi, O‘zbekistonning ichki ishlariga tashqaridan aralashishga qaratilgan har qanday urinishlarga qarshi chiqadi.
Ikkinchidan, umumiy taraqqiyot va farovonlik yo‘lida o‘zaro manfaatli hamkorlikni chuqurlashtirish muhimdir. Ikki davlatning milliy rivojlanish strategiyalarini bogʻlash boʻyicha ishlarni jadallashtirish, savdo-iqtisodiy, sarmoyaviy va yirik loyihalar boʻyicha hamkorlikning yangi yoʻnalishlarini birgalikda ishlab chiqish zarur. Rivojlanishning yangi bosqichida Xitoy yangi rivojlanish me'morchiligini jadal ravishda shakllantirmoqda. O‘zbekistonni jadal sur’atlar bilan olg‘a surilayotgan taraqqiyot “ekspressi” bortida ko‘rishdan xursand bo‘lamiz.
Biz o‘zbek do‘stlarimiz bilan rivojlanish imkoniyatlarini baham ko‘rishga tayyormiz. Kelgusi yil “Bir kamar, bir yo‘l” tashabbusining 10 yilligi nishonlanadi. Shu nuqtai nazardan, mamlakatlarimiz mavjud natijalardan kelib chiqib, yuqori sifatli rivojlanishga erishish yo‘lidagi sa’y-harakatlarni birlashtirishi, qashshoqlikni bartaraf etish bo‘yicha hamkorlikni kengaytirishi, Xitoy va O‘zbekistonning o‘zaro manfaatli hamkorligi ikki mamlakat xalqlariga yanada ko‘proq foyda keltirishi zarur.
Xitoy O‘zbekiston bilan Global taraqqiyot tashabbusini faol amalga oshirishga, rivojlanayotgan mamlakatlar umumiy manfaatlarini birgalikda himoya qilishga, universal va muvozanatli rivojlanish, o‘zaro manfaatli hamkorlik va umumiy farovonlik tamoyillariga asoslangan rivojlanish arxitekturasini shakllantirishga tayyor.
Uchinchidan, xavf va qiyinchiliklarni yengish uchun xavfsizlik sohasidagi hamkorlikni kuchaytirish muhimdir.
Mamlakatlarimiz xavfsizlik sohasida hamkorlikni chuqurlashtirishi, tashqi kuchlarning mintaqa barqarorligiga putur yetkazish urinishlariga yo‘l qo‘ymaslik, rivojlanish uchun qulay tashqi sharoitlar yaratishi zarur.
Afg'oniston bizning umumiy qo'shnimiz. Afg‘onistondagi tinchlik, barqarorlik, taraqqiyot va farovonlik mamlakatlarimiz manfaatlariga mos keladi. Xitoy O‘zbekistonning Afg‘onistondagi vaziyatni tartibga solishdagi beqiyos rolini yuqori baholaydi va qo‘llab-quvvatlaydi. Biz o‘zbekistonlik hamkasblarimiz bilan birgalikda Global xavfsizlik tashabbusini amalga oshirishga, yangi tahdid va qiyinchiliklarga qarshi turishga, tinchlik, barqarorlik va xalqaro adolatni himoya qilishga tayyormiz.
To‘rtinchidan, xalqlarni bir-biriga yaqinlashtirish uchun madaniy-gumanitar aloqalarni faollashtirish muhimdir. Odamlarning yaqinlashishi muloqotga asoslanadi. Xitoy-O‘zbekiston do‘stligi rishtalari chuqur tarixiy ildizlarga ega bo‘lib, ikki davlat o‘rtasidagi madaniy-gumanitar hamkorlikni yanada mustahkamlash uchun mustahkam poydevor bo‘lib xizmat qilmoqda.
Ommaviy axborot vositalari, ta’lim, sog‘liqni saqlash, madaniyat, turizm, arxeologiya va hududlar o‘rtasidagi hamkorlikni kengaytirish, o‘zaro madaniyat markazlari tashkil etish va seminarlar ochishni jadallashtirishimiz kerak. “Lu Ban ustaxonasi” ham keng ko‘lamli madaniy-gumanitar almashinuvlarning ajoyib sxemasini shakllantirish, Xitoy-O‘zbekiston munosabatlarini yangi bosqichga olib chiqish va ikki xalqning ko‘p asrlik do‘stligini avloddan-avlodga yetkazish maqsadida tashkil qilinmoqda.
O‘zbekistonda men ham bo‘lajak Samarqand sammitida ishtirok etaman. Bu yil ShHT Nizomi imzolanganiga 20 yil, Shanxay Hamkorlik Tashkilotiga a’zo davlatlar o‘rtasida uzoq muddatli yaxshi qo‘shnichilik, do‘stlik va hamkorlik to‘g‘risidagi shartnoma imzolanganiga 15 yil to‘ldi.
Tashkilot ularda mustahkamlab qo‘yilgan maqsad va tamoyillarga amal qilgan holda, “Shanxay ruhi”ga muvofiq, ishtirokchi-mamlakatlarning barqarorligi va birgalikda rivojlanishiga ko‘maklashadi, o‘zaro hurmat, tenglik va tenglik bilan ajralib turadigan yangi turdagi xalqaro munosabatlarni barpo etish, adolat, o‘zaro manfaatli hamkorlik namunasini ko‘rsatadi. Bugungi kunda ShHT Yevroosiyoda va butun dunyoda muhim konstruktiv kuchdir.
Noqulay epidemiologik vaziyatga qaramay, O‘zbekiston o‘z raisligi davrida ishtirokchi davlatlar bilan jadal almashinuv va aloqalarni amalga oshirib, o‘z oldiga qo‘yilgan vazifalarni bajarib, Tashkilotning sog‘lom va barqaror rivojlanish dinamikasini saqlab qolishga hissa qo‘shmoqda. Biz buni juda qadrlaymiz.
Ishonchim komilki, Samarqand sammiti birgalikdagi sa’y-harakatlar bilan yuqori saviyada o‘tadi va mintaqada tinchlik, barqarorlik, taraqqiyot va farovonlik yo‘lida ShHTning taqdiri mushtarak hamjamiyatini shakllantirishga katta hissa qo‘shadi.
Yurakda intilish bo'lsa, maqsad sari yo'l uzoq ko'rinmaydi. Biz O‘zbekiston tomoni bilan diplomatik munosabatlar o‘rnatilganidan buyon shakllangan ezgu an’anani davom ettirishda hamda yangi tarixiy sharoitda Xitoy va O'zbekiston taqdirining mushtarak hamjamiyatini yanada shakllantirish yo‘lida milliy taraqqiyot va tiklanishning keng yo‘lidan birgalikda olg‘a borishga tayyormiz.
Si Szinpin,
Xitoy Xalq Respublikasi raisi