Kollejda tahsil olayotgan talabalar bilan uchrashdi. Ta'lim muassasasi 226 nafar bo'lajak pedagog-tarbyachilarni tayyorlaydi. Klaster o'qitish tizimi ularni yanada ko'proq ish bilan ta'minlash imkoniyatini beradi. Chunki kollej qoshida 240 o'rinli 45-son DMTT binosi rekonstruktsiya qilinmoqda. Bu erda yosh kadrlar malakasini oshirish bilan bir qatorda ish bilan ham ta'minlanishi mumkin. Vazir kollej maydonidagi ta'mirlanayotgan MTTning binosini ko'zdan kechirdi. Ob'ektning loyihasi zamonaviy usulda ekanligi hamda yaqin oylarda mahalla bolalari to'laqonli maktabgacha ta'lim va tarbiya bilan qamrab olinishi ko'zda tutildi. Vazirning taklifiga ko'ra, ushbu bog'cha barcha zamonaviy talablar mos raqamli tashkilot qilinadi. Ma'lumot uchun: Urgut tumanida investisiya dasturi hisobidan 2020 yilda uchta davlat Mttlari qurildi. Xozirgi kunda bolalar qamrovi 44,7% ni tashkil etadi. 2021-yilda yana ikkita DMTT qurish va yangi oilaviy shakldagi bog'chalar yaratish rejalashtirilgan. Shunday qilib, qamrov darajasi 65 foizga etadi. Vazir topshirig'iga ko'ra, Bulung'ur tumanining maktabgacha ta'limni rivojlantirish bo'yicha "yo'l xaritasi" tuziladi. Shu bilan birgalikda, tumandagi oilaviy maktabgacha ta'lim tashkilotlarida faoliyat yuritayotgan xodimlarning malakasini muntazam oshirib borishga qaror qilindi.
KOʼZА KUNDАMАS KUNIDА SINDI Samarqand viloyatidagi oʼrganilgan MTTlar faoliyati haqida
Maktabgacha taʼlim tashkilotlari bolajonlarning baxtiyor unib-ulgʼayishlari va maktab taʼlimiga sifatli tayyorlanishida dastlabki asosiy poydevor hisoblanadi. Bolalar bogʼchasida taʼlim-tarbiya uslubi va ish toʼgʼri tashkil etilgandagina kelajak avlod bilimi, dunyoqarashi va aqliy rivojlanishida ijobiy natijaga erishiladi.Oʼzbekiston Respublikasi Maktabgacha taʼlim vazirligining 2021 yil 29 martdagi 132-X-sonli buyrugʼiga asosan vazirlik ishchi guruhi tomonidan Samarqand viloyatidagi bir nechta MTTlar faoliyati oʼrganilganda tarbiyachi-pedagoglar oʼz xizmat vazifasini toʼliq bilmasligi, sogʼlom ovqatlantirish meʼyorlariga rioya etilmayotganligi, taʼlim-tarbiya jarayonlari yaxshi yoʼlga qoʼyilmaganligi, bolalarni yoʼllanmalar asosida maktabgacha taʼlim tashkilotlariga qabul qilishdagi xato va noqonuniy xatti-harakatlar aniqlandi.Xususan, Samarqand shahar 58-sonli DMTT faoliyati oʼrganilganda, mamlakatimizda karantin talablari bekor qilinmagan boʼlsada mazkur davlat maktabgacha taʼlim tashkiloti “COVID 19 pandemiyasi davrida maktabgacha taʼlim tashkilotlarining ish faoliyatiga qoʼyiladigan vaqtinchalik sanitariya-gigienik talablar”ga rioya etmagan holda ish faoliyatini olib borayotganligi ayon boʼldiMaktabgacha taʼlimni boshqarish axborot tizimida (OpenEmis) tashkilotda tarbiyalanuvchilar soni 186 nafar, navbatda turganlar soni 160 nafar boʼlsada, tashkilot direktori tomonidan tarbiyalanuvchilar soni 141 nafar (kichik guruhda 38, oʼrta guruhda 40, katta guruhda 32, maktabga tayyorlov guruhida 31) ekanligi toʼgʼrisida maʼlumot taqdim etildi. Oʼzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019 yil 13 maydagi “Maktabgacha taʼlim tashkilotlari faoliyatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari toʼgʼrisida”gi 391-sonli qarorida davlat maktabgacha taʼlim tashkilotlarida guruhlar miqdori koʼpi bilan 30 nafar bola bilan toʼldirilishi belgilangan boʼlsada, OpenEmis tizimida guruh quvvatlari kichik guruh uchun 49 taga, tayyorlov guruhi uchun 45 tagacha oshirilgan.Bolalarni maktabgacha taʼlim tashkilotiga qabul qilish boʼyicha yoʼllanmalar saylanma tarzda oʼrganilganda 14 nafar toʼliq kunlik guruh tarbiyalanuvchilari tashkilot direktori N.Xamraeva tomonidan Oʼzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 28 martdagi “Bolalarni davlat maktabgacha taʼlim tashkilotlariga qabul qilish boʼyicha davlat xizmatlari koʼrsatishning maʼmuriy reglamentini tasdiqlash toʼgʼrisida”gi 244-sonli qarori talablariga zid ravishda tashkilotga qabul qilingan.8 nafar tarbiyalanuvchi tashkilotdan ketgan boʼlishiga qaramasdan OpenEmis tizimidagi tarbiyalanuvchilar roʼyxatidan oʼchirilmagan. Bu oʼz navbatida boʼsh oʼrinlarning shakllantirilmasligiga hamda guruhlarga noqonuniy bolalar qabul qilinishiga zamin yaratadi.Kichik guruhda 2 nafar yoʼllanmasiz bolalar mavjudligi aniqlanib, oʼrganishlar davomida ular guruh tarbiyachisining farzandlari ekanligi maʼlum boʼldi.Tashkilot hamshirasi tomonidan “Sifati tez buziluvchi oziq-ovqat mahsulotlarini qayd etish daftari” Oʼzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019 yil 25 iyuldagi 626-son “Davlat maktabgacha taʼlim muassasalarida sogʼlom ovqatlantirish tizimini yanada takomillashtirish toʼgʼrisida” qarori talablari boʼyicha yuritilmayotganligi hamda ayrim dori vositalarining yaroqlilik muddati oʼtganligi aniqlandi.Oʼzbekiston Respublikasining 2019 yil 16 dekabrdagi “Maktabgacha taʼlim va tarbiya toʼgʼrisida”gi OʼRQ-595-son Qonunining 34-moddasida maktabgacha taʼlim tashkilotidagi guruhlar yoshga doir toifalar, jumladan kichik guruh uch yoshdan toʼrt yoshgacha, oʼrta guruh toʼrt yoshdan besh yoshgacha, katta guruh besh yoshdan olti yoshgacha, maktabga tayyorlov guruhi 6 yoshdan 7 yoshgacha boʼlgan bolalar bilan toʼldirilishi belgilangan. Maktabgacha taʼlim tashkilotidagi guruhlar yoshga doir toifalar boʼyicha toʼldirilmagan.Maktabgacha taʼlim vazirining 2019 yil 30 avgustdagi “Davlat maktabgacha taʼlim tashkilotlari pedagoglarining ish hujjatlarini tasdiqlash toʼgʼrisida”gi 155-sonli buyrugʼi talablariga rioya etilmagan holda bolalar davomatini qayd etish daftarida (tabelь, filьtr) bolalarning kelgan va kelmagan kunlari tahlili qilinmagan, hamshira, tarbiyachi va direktor tomonidan imzolanmagan.Shuningdek, 58-sonli tashkilot direktori N.Hamraeva tomonidan imzolangan buyruqlarga asosan tashkilotda haqiqatda ishlamagan 5 nafar xodimga jami 17 793 838,0 soʼm miqdoridagi ish xaqi va unga tenglashtirilgan toʼlovlar hisoblanib, toʼlab yuborilganligi aniqlandi.Xodimlarga ish xaqi va unga tenglashtirilgan toʼlovlarni naqd pul tariqasida berilishi tanlov asosida oʼrganilganda, tarbiyachi D.ga 2020 yilning fevralь-iyunь oylarida haqiqatda vazifasini bajargan boʼlsada jami 2 039 061,0 soʼmlik ish haqi hisoblanmaganligi va toʼlanmaganligi ham aniqlandi.Samarqand shahar prokuraturasining 2021 yil 27 yanvardagi qarorida keltirilgan maʼlumotlarga koʼra tashkilot direktori 2019 yilning avgust-sentyabrь oylarida jami 31 nafar tarbiyalanuvchilarni YaIDXPdan roʼyxatdan oʼtmagan qalbaki yoʼllanmalar asosida qabul qilganligi yuzasidan, Oʼzbekiston Respublikasi JKning 167 va 209-moddalari bilan jinoyat sodir etganligi keltirilgan.Murgʼak qalb egalari kamol topadigan, yosh avlodning ongu tafakkuri shakllanadigan maktabgacha taʼlim tashkilotidagi bunday noqonuniy xatti-harakatlar kelajakka xiyonat emasmi?!Shuningdek, Samarqand shahridagi 50, 126, 13, 98-DMTTlari faoliyati oʼrganilganda “COVID 19” pandemiyasi davrida maktabgacha taʼlim tashkilotlarining ish faoliyatiga qoʼyiladigan vaqtinchalik sanitariya-gigienik talablar”ga rioya etmagan holda ish faoliyatini olib borayotganligi ayon boʼldi.Tashkilot direktorlari tomonidan yuritilishi lozim boʼlgan hujjatlar tashkilot hamshirasi tomonidan yuritilayotganligi, OpenEmis tizimida MTT guruhlari notoʼgʼri shakllantirilgani, guruhlarda yoʼllanmasiz bolalar borligi aniqlandi.98-MTTda hamshira xonasi antisanitariya holatda boʼlib, begona sumkalar, turli-xil buyumlar bilan toʼldirilgan. Birinchi yordam uchun berilgan dori-darmonlarning muddati oʼtganligi va roʼyxatda koʼrsatilmagan atibiotiklar mavjudligi aniqlandi. Dori darmon uchun ajratilgan muzlatkichda boshqa mahsulotlar ham saqlanmoqda.OpenEMIS maʼlumotlariga koʼra, MTTda 424 nafar tarbiyalanuvchi boʼlib, toʼliq kunlik guruhlarda 12 nafar va qisqa muddatli guruhlarda 16 nafar tarbiyalanuvchining yoʼllanmasi yoʼqligi aniqlandi.13-MTTda oshxonada kunlik menyu va raportichkalar mavjud emasligi, hamshira tomonidan 1-9 aprelь kunlari menyular toʼldirilmaganligi aniqlandi. Tashkilot hamshirasi tomonidan “Sifati tez buziluvchi oziq-ovqat mahsulotlarini qayd etish daftari” notoʼgʼri va oʼchiriladigan ruchkada toʼldirilmoqda. Kunlik sinamalar 24 soat ushlanmagan. Birinchi tibbiy yordam koʼrsatish uchun ishlatiladigan dori vositalari va tibbiy buyumlar roʼyxatida mavjud boʼlmagan natriy xlorid eritmasi saqlanmoqda. Tashkilotda qarindosh urugʼchilik munosabatlarini ham uchratish mumkin, jumladan metodist va xoʼjalik ishlari mudiri tashkilot direktorining qarindoshlari ekanligi maʼlum boʼldi.Pullik xizmat sifatida tashkil etilgan rus tili, ingliz tili, taekvondo va badiiy gimnastika toʼgaraklari uchun toʼlangan pul tashkilotning hisob raqamiga kirim qilinmagan.Hamshiraning filьtr daftari xato yuritilgan hamda oʼchiriladigan ruchkada kiritilgan.Oshpazlar kunlik taomlarni bolalar soniga nomutanosib, taomlarga solinishi lozim boʼlgan mahsulotlar miqdori koʼrsatilishi lozim boʼlgan menyusiz tayyorlashayotgani bolalar haqqini talon-taroj qilayotganligi emasmi?!Payariq tumanidagi 31-38 sonli DMTTlarida bolalar guruhlarga noqonuniy qabul qilinganligi, davomat jurnali xato yuritilishi, guruhlar kerakli jihozlar, jumladan stol-stullar va bolalar krovatlari bilan toʼliq taʼminlanmagani, rivojlantiruvchi markazlar uchun xonalarda maydon hamda bolalar uchun oʼyinchoqlar yetishmasligi, bolaning rivojlanish xaritasi oʼz vaqtida toʼldirilmagani ayon boʼldi.31-MTTda ishchi guruh oʼrganishlar bilan ovora boʼlgan bir paytda oshpaz pishib turgan ovqatga xom tovuq goʼshti solib yuborganiga ham kulasiz, ham kuyasiz.38-MTT binosida qulflangan xona borligi, unda 20 ta bolalar krovati va 10 nafar bola borligi aniqlandi. OpenEMIS tizimida 14 ta guruhda 348 nafar bola boʼlib, haqiqatda 12 ta guruhda 275 nafar bolani tashkil etmoqda, ularning 29 tasida yoʼllanmalar mavjud emas. Omborxonadagi mavjud oziq-ovqat mahsulotlari tanlanma tarzida sanoqdan oʼtkazilganda, tovuq goʼshti – 4,8 kg ortiqcha, olma – 13,9 kg ortiqcha, oʼsimlik yogʼi – 4,8 kg ortiqcha, quruq meva – 33,3 kg ortiqcha, mol goʼshti – 2,25 kg ortiqcha ekanligi aniqlandi hamda oʼz arizasiga asosan xoʼjalik ishlar mudiri bilan mehnat shartnomasi bekor qilindi.Oqdaryo tumanidagi 7-4 sonli MTTlari faoliyatini oʼrganish davomida pedagoglar “Ilk qadam” davlat oʼquv dasturi va davlat talablari haqida yetarli tushunchaga ega emasligi hamda guruhlardagi bolalar soni OpenEMIS dasturidagi bolalar soni oʼrtasida tafovutlarning mavjudligi aniqlandi.7-MTTda OpenEMIS tizimida 14 ta guruhda 348 nafar bola boʼlib, haqiqatda 12 ta guruhda 275 nafar bolani tashkil etmoqda, ularning 29 tasida yoʼllanmalar mavjud emas.Guruhlar davomat jurnali koʼzdan kechirilganda kunlik davomat xato yuritilganligi, jumladan, tarbiyachilar tomonidan imzo qoʼyilmaganligi aniqlandi. Bundan tashqari, taʼminotchi tomonidan sariyogʼ oʼrniga “Spred” (sut yogʼi oʼrnini bosuvchi modda) mahsuloti olib kelinganligi aniqlanib, ishchi guruh tomonidan tabiiy sariyoqqa almashtirildi. Samarqand shahridagi 50-MTTda ishchi guruhi aʼzolari tomonidan soat 15:00-16:00 lar oraligʼida tashkilotga mahalla uylari orasidan nomaʼlum ayol 4 nafar bolani yetaklab tashkilot hududiga asosiy kirish eshigidan olib kirilgan va ular qorovul tomonidan toʼxtatilmaganligi aniqlandi.Mazkur bolalar toʼgʼrisida MTT direktori M.Umirovadan soʼralganda hech qanday maʼlumotga ega emasligini, ularni kim olib kirganligini, koʼrmaganligini va tanimasligini aytdi.Savollar asosida bu 4 nafar bolaning 2 nafari tashkilot xodimlarining uch yoshga toʼlmagan bolalari, qolganlari qisqa muddatli guruh tarbiyalanuvchilari ekanligi aniqlandi. Shuningdek, bolalar tashkilot yaqinidagi 113-uyda yollanma tarbiyachining uyida saqlanishi va tashkilotda ovqatlanishi maʼlum boʼldi.OpenEMIS tizimida 234 nafar bola mavjudligi aks etgan boʼlsada, tashkilot direktori 213 nafar bola mavjudligi toʼgʼrisida maʼlumotnoma taqdim etdi. Tarbiyalanuvchilar tashkilotga direktor tomonidan buyruq chiqarilmagan holda qabul qilinganligi va bolalar qisqa muddatli guruhga yoʼllanmasiz joriy yilning 25 martidan beri qatnab kelayotganligi aniqlandi. Buyruqlar kitobi xato yuritilgan, jumladan buyruq daftariga asosan 75 nafar tarbiyalanuvchi mavjud boʼlsada, OpenEMIS tizimida ular 84 nafar, oʼrganilganda – 65 nafar ekanligi aniqlandi. Rivojlantirish markazlari faoliyati yoʼlga qoʼyilmagan. Barcha taʼlimiy-tarbiyaviy jarayonlar frontal tarzda olib borilmoqda. Metodist faoliyati qoniqarsiz baholandi.Urgut tumanidagi 15-2 sonli MTTlardagi holat ham qoniqarsiz. 15-MTT binosi taʼmirtalab holatda. Xodimlarni ishga qabul qilish toʼgʼrisidagi buyruqlar daftari fevralь oyidan boshlab yuritilmagan. Kunlik yuritiladigan taomnoma aprelь oyi uchun shakllantirilmagan.Tashkilotda tibbiy hamshira faoliyatida hujjatlar notoʼgʼri yuritilayotganligi, birinchi tibbiy yordam boʼyicha dori darmonlar toʼliq mavjud emasligi, kunlik taomnoma toʼliq yozilmaganligi kabi holatlar aniqlandi. Аniqlangan kamchiliklar asosida tashkilot direktori bilan oʼz arizasiga binoan mehnat shartnomasi bekor qilindi.2-MTTda bolalar davomatini qayd etish daftarida (tabelь, filьtr) bolalarning kelgan va kelmagan kunlari tahlili qilinmagan, hamshira, tarbiyachi va direktor tomonidan imzolanmagan. Tashkilotning hamda direktorning yillik, oylik ish rejalari ishlab chiqilmagan. Ish tartibi oʼlda-joʼlda, qoniqarsiz.Аniqlangan kamchiliklar asosida tashkilot direktori bilan oʼz arizasiga binoan mehnat shartnomasi bekor qilindi.Shuningdek, oʼrganishlar yakunidan soʼng Oʼzbekiston Respublikasi Maktabgacha taʼlim vazirligi mutasaddi rahbarlari tomonidan viloyat maktabgacha taʼlim boshqarmasi xodimlari, tuman maktabgacha taʼlim boʼlimi mudirlari va Samarqand shahridagi MTT direktorlari ishtirokida tizimda aniqlangan xato va kamchiliklarni bartaraf etish yuzasidan tanqidiy-tahliliy yigʼilish oʼtkazildi. Unda soha faoliyatiga doir ishlar qoniqarsizligi, ishchanlikni oshirish va nazoratni kuchaytirish lozimligi taʼkidlandi va zaruriy tavsiyalar berildi.Аytish joizki, Samarqand viloyatidagi MTTlari tarbiyachi-pedagoglari oʼz vazifasiga masʼuliyat bilan yondoshmasa, bolalar bilan ishlashda sustkashlikka yoʼl qoʼysa, taʼlim-tarbiya metodikasi oʼlda-joʼlda boʼlsa har jihatdan bilimli, intellektual jihatdan yuksak va aqlan teran yoshlarni tarbiyalashga erisha olamizmi?! Mutasaddilar ishni tizimli tashkil etishda holatga befarq boʼlmasdan masʼuliyatni oshirishsa maqsadga muvofiq boʼlardi.
Maktabgacha taʼlim vazirligining Ichki audit xizmati tomonidan 2021-yil 1-chorak hisoboti.
Maktabgacha taʼlim vazirligining Ichki audit xizmati tomonidan 2021-yil 1-choragi davomida maktabgacha taʼlim boʻlimlari va maktabgacha taʼlim tashkilotlarida oʻtkazilgan 80 ta (shundan prokuratura va prokuratura huzuridagi departament bilan hamkorlikda -7 ta) nazorat tadbirlarida jami 3,4 mlrd.soʻmlik moliyaviy xato va kamchiliklar aniqlandi.Oʻtkazilgan profilaktika natijasida tovar-moddiy boyliklar ortiqchaligi va kirim qilinmaganligi, byudjetga oʻtkazilishi lozim boʻlgan mablagʻlarning oʻz vaqtida oʻtkazilmaganligi, belgilangan miqdordan kam hisoblangan ota-ona toʻlovlari kabi holatlar boʻyicha 266 mln.soʻm byudjet va tashkilot hisobiga qoʻshimcha hisoblandi.Tizimda debitor va kreditor qarzdorliklarni kamaytirish hamda oʻrnatilgan tartibda undirish boʻyicha sudga murojaat qilish, ishlamaydigan “oʻlik jonlar” aniqlanib ishdan boʻshatish, xodimlarning ish haqidan asossiz ushlab qolishlarga chek qoʻyish kabi profilaktika ishlari olib borildi.Maktabgacha taʼlim vazirligi tomonidan 2021-yil 1-choragi davomida 80 ta tashkilotlar boʻyicha nazorat tadbiri hujjatlari qonuniy chora koʻrish uchun prokuratura organlariga yuborildi.Vazirlik byudjet mablagʻlarini oqilona sarflanishini taʼminlash, korrupsiyaga qarshi kurashish talon-tarojliklarni aniqlash va oldini olish boʻyicha Oʻzbekiston Respublikasi Hisob palatasi, Oʻzbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi, Bosh prokuratura huzuridagi iqtisodiy jinoyatlarga qarshi kurashish departamenti bilan uzviy hamkorlikda ish olib borildi.
Oʼzbekiston bolalari jahon nigohida
Jahon bankining “Yosh bolalarni erta rivojlantirishni takomillashtirish” loyihasi 2019-2024 yillarga moʼljallangan boʼlib, asosiy vazifalari davlat maktabgacha taʼlim tashkilotlarini zarur mebel, oʼquv materiallari va didaktik materiallar bilan moddiy-texnik uskunalar bilan taʼminlash, taʼlim sifatini yaxshilash uchun zarur mexanizmlar ishlab chiqish, shuningdek, xalqaro standartlar darajasida pedagoglarni tayyorlash sifatini oshirishdan iboratdir. Oʼzbekiston Respublikasi Maktabgacha taʼlim vazirligi Jahon bankining «Yosh bolalarni erta rivojlantirishni takomillashtirish» loyihasi doirasida 2021 yilning 12-16 aprel kunlari psixologiya fanlari nomzodi, Xalqaro maslahatchi Veisova Zulfiya Аltaevna ishtirokida «Oʼzbekistonda bola uchun maxsus maktabgacha taʼlimni oʼrgatish shakllarini joriy qilish» mavzusida treninglar oʼtkazildi. Shu bilan birga 22 aprel kuni Xalqaro maslahatchi Veisova Zulfiya Аltaevna Maktabgacha taʼlim vazirligiga tashrif buyurib, loyiha doirasida masʼul mutaxassislar bilan uchrashdi. Uchrashuvda kelajakdagi hamkorlik rejalari haqida suhbatlashildi. Maktabgacha ta'lim vazirligi Axborot xizmati
"Muzey qanday tuzilgan" deb nomlangan kitobning taqdimoti bo'lib o'tdi
10 mart kuni Politexnika muzeyida "muzey qanday tuzilgan" deb nomlangan kitobning taqdimoti bo'lib o'tdi. Taqdimotda, Madaniyat vazirligi huzuridagi Madaniyat va san'atni rivojlantirish jamg'armasi kengashi raisining o'rinbosari Saida Mirziyoeva, Madaniyat va san'atni rivojlantirish jamg'armasining ijrochi direktori Gayane Umerova, O'zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta'lim vaziri Agrippina Shin va Xalq ta'limi vaziri Sherzod Shermatov nutq so'zladilar. Ishtirokchilar kitobning mazmun va mohiyatini yosh kitobxonlarga so'zlab berishdi. Maktabgacha ta'lim vaziri Agrippina Shin tarix va san'atni o'rganishni bolalar uchun bilim poydevori deb atadi: "Bugungi kunda, O'zbekistonda Uyg'onishning yangi davri – uchinchi Renessans davriga poydevor qo'yilmoqda, shuning uchun madaniyat va san'atga alohida e'tibor qaratilmoqda. San'at tarixini o'rganish qiyin va uzoq vaqt talab qiladigan mashg'ulot deb hisoblanadi, ammo bolani har doim kattalarning qiziqishi, ajablanishi va zavq-shavqi o'ziga jalb qiladi va buni kafolatlaydigan kitoblar mavjud". Ma'lumot uchun: kitob muzeylar tarixi haqida bolalar uchun illyustrasiyalarga boy, shuningdek, yosh kitobxonlarni san'at muzeylari va galereyalar olamiga taklif etadi. Rassom David Byom va matn mualliflari Ondrjey Xrobak, Rostislav Korichanek va Martin Vaneklar o'quvchilarni muzeylar tarixi bilan tanishtiradi, ularga muzeyning nima ekanligi, qanday tashkil etilganligi va unda kimlar ishlashi, san'at asarlari qaysi printsipda namoyish etilishi va ko'rgazmalar qanday rejalashtirilishi haqida aytib beradi. Kitobni moslashtirish uchun I.V. Saviskiy muzeyining kollektsiyasidan Aleksandr Nikolaev (Usto mumin), Viktor Ufimtsev, Aleksandr Shevchenko, Nikolay Karaxan, Evgeniy Lisenko, Aleksandr Volkov kabi mashhur rassomlarning asarlari tanlangan. Bundan tashqari, kitobda Damir Ro'ziboev, Vyacheslav Useinov va Joldasbek Quttimuratov kabi O'zbekiston tasviriy san'atining zamonaviy vakillari asarlari taqdim etilgan. Kitobni o'zbek tilida qayta nashr etishdan asosiy maqsad – bolalar va o'smirlar o'rtasida milliy muzeylarga borishga qiziqish uyg'otishdir. Tashkilotchilar tomonidan 400 nushadagi kitoblar vazirliklarga beg'araz taqdim etildi. Shu bilan birga Maktabgacha ta'lim vaziriga sohada foydalanish uchun 200 ta kitobga sertifikat topshirildi.
Maktabgacha taʼlimda bolani erta rivojlanishi va maktabgacha taʼlimga tayyorlash dasturi
Oʻzbekiston Respublikasi hukumati ilk va maktabgacha yoshdagi bolalarni yaxshi sifatdagi maktabgacha taʼlim bilan qamrab olishni kengaytirish maqsadlarida mamlakatda maktabgacha taʼlimni rivojlantirish boʻyicha besh yillik Davlat dasturini va Yoʻl xaritasini ishlab chiqdi. 1. Maktabgacha taʼlimni rivojlantirish boʻyicha davlat vazifalarini bajarish uchun Maktabgacha taʼlim vazirligi tashkil etildi. 2. Maktabgacha taʼlim Oʻzbekiston Respublikasi hukumatiga maktabgacha taʼlimni rivojlantirish boʻyicha saʼy-harakatlariga texnik yordam koʻrsatadigan YUNISEFning asosiy ustuvor vazifalaridan biri boʻlib sanaladi. Maktabgacha taʼlim vazirligi va YUNISEFning 2018-yilga moʻljallangan hamkorlikdagi yillik rejasi bir nechta chora-tadbirlarni oʻz ichiga oladi. Bu rejaning yutuqlaridan biri boʻlib maktabgacha taʼlim uchun kompetentli-yoʻnaltirilgan “Ilk qadam” Davlat oʻquv dasturining ishlab chiqilishi, shuningdek, Oʻzbekiston Respublikasi hukumati tomonidan tasdiqlangan ilk va maktabgacha yoshdagi bolalarni rivojlantirishga qoʻyiladigan Davlat talablarining yangilanishi hisoblanadi. Davlatning bu ikki hujjati maktabgacha taʼlim sohasidagi boshqaruvchilar, maktabgacha taʼlim tizimidagi pedagoglar turli xildagi MTT larda taʼlim oluvchi har bir bolaning yuqori sifatli taʼlim olishini taʼminlash maqsadlarida yoʻriqnoma sifatida foydalanadigan asosiy hujjatlar boʻlib hisoblanadi. Davlat dasturi sifatida Ilk qadam dasturining alohida muhimligi shundan iboratki, bunda u oʻz ichiga oʻqitishning pedagogik maqsadlarini oladi, kun davomida bolaning taʼlim olishi tuzilmasini taʼminlaydi, shuningdek, pedagoglar bola rivojlanishining qaysi eng muhim jihatlariga oʻz diqqatlarini jamlashlari lozimligi tushunilishini taʼminlaydi. Davlat dasturi boʻlish bilan birga Ilk Qadam dasturi butun maktabgacha taʼlim tizimini toʻliq qamrab oladigan va uni tartibga soladigan “yomgʻirpoʻsh” sifatidagi taraqqiyparvar hujjat boʻlib sanaladi. Mana shu bilan Ilk Qadam dasturi turli xil bolalar guruhlariga har xil provayderlar tomonidan taqdim etiladigan maktabgacha taʼlimning bir xil sifatini taʼminlashga moʻljallangandir. Dastur pedagoglarga bolalar uchun ragʻbatlantiruvchi oʻqitish muhitini qanday qilib yaratish va bunga ota-onalarni ham qay yoʻl bilan jalb qilishni tushunish va bilib olishga yordam beradi. Maktabgacha taʼlim muassasasi (MTT)ning davlat oʻquv dasturi Oʻzbekiston Respublikasida ilk va maktabgacha yoshdagi bolalarning rivojlanishiga qoʻyiladigan Davlat talablariga mos holda ishlab chiqilgan meʼyoriy-huquqiy hujjat boʻlib, unda maktabgacha taʼlim muassasasining maqsadlari va vazifalari, oʻquv-tarbiyaviy ishlarning asosiy gʻoyalari aks etgan, shu jumladan, taʼlimning keyingi bosqichiga oʻtishda bolaning asosiy kompetensiyalari belgilab berilgan. Davlat taʼlim dasturi Oʻzbekiston Respublikasi hududida joylashgan quyidagi taʼlim muassasalarida qoʻllash uchun majburiydir: davlat maktabgacha taʼlim tashkilotlari; maktabgacha taʼlim sohasida xizmatlarni koʻrsatadigan nodavlat taʼlim tashkilotlari: maktabgacha yoshdagi bolalar guruhlariga ega boʻlgan “Mehribonlik” bolalar uylari; maktabgacha va boshlangʻich taʼlimni tartibga soluvchi boshqaruv organlari.
Oʻzbekiston Respublikasi Мaktabgacha taʼlim vazirining birinchi oʻrinbosari
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2021 yil 4 iyundagi qaroriga koʻra, Onorboyev Bahodirjon Ochilboyevich Oʻzbekiston Respublikasi Maktabgacha taʼlim vazirining birinchi oʻrinbosari lavozimiga tayinlangan. Onorboyev Bahodirjon Ochilboyevich 1971 yili tugʻilgan. Texnika fanlari doktori. Unga qadar, Vazirlar Mahkamasi Taʼlim, sogʻliqni saqlash, madaniyat, yoshlar, maʼnaviyat va jamoat tashkilotlari, mahalla va oilani qoʻllab-quvvatlash masalalari kotibiyatining mudiri lavozimida ishlab kelgan.
Oʻzbekiston Respublikasi Maktabgacha taʼlim vaziri oʻrinbosari
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2021 yil 4 iyunadgi qarori bilan Begimkulov Uzoqboy Shoimqulovich Maktabgacha taʼlim vaziri oʻrinbosari lavozimiga tayinlangan. Begimkulov Uzoqboy Shoimqulovich 1964 yil tugʻilgan. Pedagogika fanlar doktori, professor. Begimkulov Uzoqboy Shoimqulovich bunga qadar Oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirining fan va innovatsiyalar boʻyicha oʻrinbosari lavozimida ishlab kelgan.
Maktabgacha yoshdagi bolaning psixofizik rivojlanish xususiyatlari
1. "Farzandimiz to'g'ri rivojlanyaptimi?" Bu savol deyarli har bir ota-onani tashvishga solmoqda. Bola birinchi marta paydo bo'lgan oilalarda bu ayniqsa tashvish tug'diradi. Bu tabiiy tashvish va faqat turli yoshdagi chaqaloq "nima qilishi" kerakligini bilish bilan shug'ullanish mumkin. Bolaning psixomotor rivojlanishi deganda nima tushuniladi? Psixomotor rivojlanish - bu bolaning yoshi, tug'ma va irsiy fazilatlariga qarab intellektual va harakat qobiliyatlarini rivojlantirish, shu tufayli bola tashqi muhit bilan o'zaro aloqada bo'ladi. Bola tanasining rivojlanishi morfologik, funktsional va biokimyoviy o'zgarishlar bilan kechadigan murakkab uzluksiz jarayon bo'lib, u turli bosqichlarda aniq ketma-ketlik va tsiklikga ega. Bundan tashqari, bola tanasining rivojlanishi bosqichma-bosqich davom etadi; bundan tashqari, har bir keyingi yosh bosqichi avvalgisining yakuniy shakllanishi paytida yuz beradi. Kichkintoyning rivojlanishi ikki tarkibiy qismdan iborat: ular bir-biri bilan chambarchas bog'liq bo'lgan aqliy va jismoniy rivojlanish; ulardan birining kechikishi boshqasining kechikishiga olib kelishi mumkin. Plastisit bola organizmiga xosdir, shu tufayli u har qanday sharoit (tashqi yoki ichki) ta'sirida o'zgarishi va to'plangan tajribani o'zlashtirish qobiliyatini oladi. Ushbu noyob xususiyat tufayli aqliy yoki jismoniy funktsiyalar yo'q bo'lganda yoki kam rivojlangan taqdirda ularni qoplash yoki tiklash mumkin. Bolaning rivojlanishining yoshga bog'liq xususiyatlarini bilish tarbiyachilar va ota-onalarga maktabgacha yoshdagi bolalarning jismoniy tarbiyasini to'g'ri amalga oshirishga yordam beradi: ularning jismoniy va aqliy rivojlanishini nazorat qilish, mashqlarni tanlash, temperleme protseduralari, o'yinlar. Va, albatta, bolaning rivojlanish bosqichlari haqidagi bilim, rivojlanishdagi eng kichik og'ishlarni o'z vaqtida sezishimizga imkon beradi va bolani rivojlanishida qo'pol qonunbuzarliklar shakllanishiga yo'l qo'ymaslik uchun iloji boricha tuzatish ishlarini boshlashga imkon beradi. 2. Bola rivojlanishining asosiy bosqichlari qaysi va u hayotining turli davrlarida nimalar qila olishi kerak? - neonatal davr (hayotning birinchi 28 kuni) - go'daklik davri (29 kundan 1 yoshgacha) - maktabgacha yosh (1 yoshdan 3 yoshgacha) - maktabgacha yosh (3 yoshdan 6 yoshgacha) - kichik maktab davri (7 yoshdan 11 yoshgacha) - katta maktab davri (12 yoshdan 18 yoshgacha) Shaxsiy yosh davrlarining chegaralari keskin emas, ular bir-biriga o'tadi. Hozirgi davrda bolalar rivojlanishining xususiyatlaridan biri bu tezlashish - rivojlanishning tezlashishi, ma'lum yosh guruhlarida og'irlik va balandlik, balog'at yoshining erta boshlanishi. Har bir yosh davri o'ziga xos xususiyatlarga ega va hozirgi paytda nimalarga e'tibor berish muhimligini bilishingiz kerak. Va asosiy ko'nikmalarni shakllantirish vaqti bilan tanishib chiqib, siz bolaning rivojlanish darajasini aniqlab olishingiz va agar kerak bo'lsa, darhol mutaxassisdan yordam so'rashingiz mumkin. Bola rivojlanishining birinchi va juda muhim bosqichi hayotning birinchi yilida sodir bo'ladi. Ayni paytda, bola har kuni tom ma'noda yangi narsa qilganda va diqqatli ona bunga e'tibor bera oladigan bo'lsa, juda jadal rivojlanish qayd etiladi. Biz uning rivojlanishining eng muhim bosqichlariga e'tibor qaratamiz: 2-4 oylikda bola boshini yaxshilab ushlab turishi kerak, agar u buni4 oygacha bajarmasa, u holda mutaxassis bilan maslahatlashib, markaziy asab tizimining jiddiy patologiyasini istisno qilish kerak. Shu bilan birga, bola onasini va boshqa oila a'zolarini taniy boshlaydi, ularga kulish yoki qichqiriq bilan munosabatda bo'ladi; 4-5 oygacha - bola qorin bo'shlig'idan orqasiga va orqasiga o'girila boshlaydi, yurishni boshlaydi, ob'ektni qo'llari bilan his qiladi, qo'liga solingan shitirlash va boshqa o'yinchoqlarni qisqa tutadi; 7-8 oygacha - o'z-o'zidan o'tiring, palma tutqichi bilan o'yinchoqlar oling, babbling rivojlanadi; 9 oyga - to'rt oyoq bilan emaklash; Bu vertikalizatsiyaga tayyorgarlikning juda muhim davri, ya'ni emaklash jarayonida orqa, dumba, yuqori va pastki ekstremitalarning barcha mushaklari kuchayadi, qadam hosil bo'ladi. Va bu bosqich butunlay yuruvchilar bilan almashtirilsa, bu juda yomon. 10 oyga qadar - o'rnidan turing, bola bosh barmog'ining qarama-qarshiligi bilan qaychi ushlaydi, aniq heceler shaklida faol suhbatlashadi; 1 yoshga qadar - piyoda yuring, 8-10 ta oddiy so'zlarni talaffuz qiling, oddiy ko'rsatmalarga amal qiling, xayrlashing, boshingizni silkitib minnatdorchilik bildiring va hokazo. Bu vaqtda bola umumiy stolga qo'shila boshlaydi. 2 yoshga kelib, bola zinadan ko'tarilayotganda qo'shimcha qadamni ishlatadi, allaqachon 200 ga yaqin so'zlarni gapiradi, chizmalar chizadi, aytadiganlaridan ko'proq narsani tushunadi, oddiy topshiriqlarni bajaradi; 3 yoshga kelib - zinadan zinapoyalarga ko'tarilib, aylana chizishga qodir,4-6 so'zdan iborat gaplarda gapira oladi 4 yoshga kelib - buyruq bo'yicha harakatlarini cheklash, syujetli rasm chizish, ko'plab savollar berish, o'zlari va o'yinchoqlar bilan suhbatlashish. 5 yoshga kelib - yurish paytida qo'llar va oyoqlarning harakatlarini yaxshi muvofiqlashtirish, ular sakrab turuvchi to'pni ushlab olishadi, so'z boyligi tez sur'atlar bilan o'sib bormoqda, ular to'liq grammatik gap tuzishi, tanish so'zlarning ma'nosini tushuntirishi mumkin. Ular musiqa tinglash, o'qish va kattalar uchun hikoyalarni yoqtirishadi. 6 yoshga kelib, bola oyoqlarini almashtirib, o'rnida sakray oladi, osonlikcha turli xil shakllarni kesib, qaychi ishlatadi, jumboqlarni to'playdi. U jumlalar bilan gapiradi, nima bo'layotganini aytib bera oladi, o'qishni, yozishni o'rganadi. Murakkab ko'rsatmalarni bajaradi. 3. Bolani necha yoshdan boshlab tarbiyalashni boshlash kerak? Ko'pchilik bolani erkalatish, hamma narsaga ko'ndirish kerak, deb hisoblaydi, chunki hayot bu qiyin narsa va hech bo'lmaganda bolalik quvnoq va "muammosiz" bo'lsin. Ammo haqiqatan ham shundaymi? Bugungi kunga qadar bolani hayotining birinchi oylaridan boshlab o'qitish zarurligi ko'plab ilmiy ma'lumotlar bilan tasdiqlangan. Bolaga tinch va bir tekis muomala qilish kerak. Ota-onalarning kayfiyati bolalarga osonlikcha etkaziladi. Bolaning otasi yoki onasi tomonidan baland, g'azablangan qichqirig'i uni tezda hayajonlantiradi - ko'z yoshlari paydo bo'ladi, chaqaloq injiq bo'lishni boshlaydi. Kiyinish, yuvinish yoki yotish paytida bolani "silkitib" yuboradigan keskin harakatlar uning kattalarning ko'rsatmalarini bajarishdan bosh tortishiga olib keladi. Shuning uchun ota-onalar har qanday vaziyatda ham bolaga nisbatan bir tekis va xotirjam munosabatda bo'lishlari, "hissiy buzilishlar", asabiy ohang va h.k. Ta'limning birligi. Onam va dad, buvi va boshqalar bolaga yondashishda, muayyan talablarni taqdim etishda to'liq izchillikka ega bo'lishi kerak. Agar onam "soatga teginish" ni taqiqlasa, dadam "uni ol, o'ynang, o'g'lim!" - deb ruxsat bergan bo'lsa, unda bu holda chaqaloq hech qachon "mumkin" yoki "yo'q" kabi muhim kontseptsiya haqida aniq tasavvur hosil qilmaydi. Qaynona va kelinimiz ko'pincha bolalarni tarbiyalash borasida kelishmovchiliklarga duch kelishadi. Ota-onalar bu hazil bilan "yo'q" ni "mumkin" ga almashtirish nimaga olib kelishini yaxshi bilishlari kerak. Bu bola xarakteridagi o'jarlik, negativizm, asabiylashish kabi xususiyatlarni shakllantiradi. Ta'lim jarayonida juda zarur bo'lgan yana bitta "sehrli" so'z bor - "kerak". Bolaning "majburiy" so'ziga to'g'ri, adekvat munosabati, ota-onalar ushbu yoshda bolani ularning iltimoslari yoki talablarini bajarishga o'rgatsalargina rivojlanadi. Shu bilan birga, sizning so'rovingiz asosli bo'lishi va bolaning xohishi yoki ehtiyojiga to'g'ri kelishi juda muhimdir. Masalan, siz aytasiz: "biz uxlashimiz kerak" - bolani unga ajratilgan vaqtda yotqizayotganda yoki yurish vaqti kelganida "sayr qilaylik". Ushbu shartdan tashqari, bolaning "kerak" so'ziga zaruriy munosabatini rivojlantirish uchun kattalarning unga qo'ygan talablari bajarilishi kerak. Ota-onalarning jimgina o'tirish yoki nimanidir uzoq kutish kabi talablari yosh bolalar uchun chidab bo'lmas (1-3 yosh). Bu yoshdagi bola hali harakatsiz holatda bo'lishi mumkin emas. "Kutish", "o'tirish" va hokazolarni bosqichma-bosqich amalga oshirish kerak. U uch yoshdan keyin katta yoshda shakllanadi. Mustaqillikning rivojlanishi. Agar bola uning e'tiborini tortgan, uni qiziqtirgan narsaga (masalan, o'yinchoq) murojaat qilsa va nihoyat bu ob'ektni o'zi, kattalarning yordamisiz oladigan bo'lsa, u quvonadi, "o'zining mustaqil harakatlaridan mamnuniyat his qiladi. Bolaning bunday xatti-harakatlarini rag'batlantirish kerak ("mana bu yaxshi odam uni o'zi olgan"), bu uning mustaqillikka bo'lgan intilishini yanada kuchaytiradi. Xuddi shunday vaziyatda bo'lgan bola ham "men qila olmayman", "har qanday yo'l bilan" signal beradi va kattalardan "ber-ber-ber" deb yordam so'raydi. Va shunga qaramay, uni qutqarishga shoshilmang, balki uni so'zlar bilan mustaqil harakat qilishga undashga harakat qiling. "Siz allaqachon katta odamsiz, o'zingiz bilib oling, sinab ko'ring." Agar chaqaloq o'zini eyishni xohlasa, unga ovqatni tayyorlashga ruxsat berish kerak, lekin faqat kosani to'kib tashlasa yoki ag'darib yuborsa, o'zini yoqib yubormasligi uchun iliq ovqat qilish kerak. Albatta, bola harom bo'lib qoladi, shuning uchun ko'plab onalar uni o'zlari boqishga harakat qilishadi, shunda u atrofdagi hamma narsani bo'yamaydi. Ushbu yondashuv bolani mustaqillikdan mahrum qiladi. Ko'pgina bolalar onasidan xamir berishni so'rashadi, ular rulon va haykaltaroshlik qilishni xohlashadi. Bir parcha xamirni berish va unga xamir uchun taxta yoki gilamchani berish kerak, chunki xamir bola uchun plastilinga o'xshaydi, bu nafaqat uning qo'lda mahoratini, mustaqilligini rivojlantiradi, balki bolani ozoda bo'lishga o'rgatadi. Keyin siz bolani umumiy oilaviy ishlarga jalb qilishingiz mumkin. Siz butun oila bilan yig'ilib, bahorgi tozalashni amalga oshirishingiz mumkin. Bolaga, albatta, unga kuchli charchoq hissi tug'dirmasligi uchun oddiy vazifalar topshirilishi kerak. Vaqt o'tishi bilan bolalar ota-onalariga yordam berish to'g'ri ish ekanligiga odatlanib qolishdi. O'sib ulg'aygan sayin, bolalar oilaning asosiy yordamchisiga aylanadi yoki ular deyarli barcha uy ishlarini o'z zimmalariga olishlari mumkin. To'g'ri tarbiyaga ega oilalarda bu har doim sodir bo'ladi. Agar qizi ulg'aygan bo'lsa, u idish-tovoq, kir yuvish va tozalash bilan shug'ullanadi. Onam, o'z navbatida, u bilan faxrlanishi kerak. Bolalarni uy ishlariga odatlantirish orqali ota-onalar shu bilan ularga bebaho hayotiy tajribani taqdim etadilar. Kelajakda bolalar o'sadi, turmushga chiqadi va turmushga chiqadi. Ularning o'z oilalari bor, ular o'z navbatida o'z farzandlariga hamma narsani o'rgatadilar. Siz namuna bo'la olasizmi? Odatda 2-3 yoshda bolalar kattalarning harakatlariga taqlid qilishga moyil: o'yinda bolalar onaning, otaning, buvisining, shifokorning va boshqalarning harakatlarini tasvirlashadi. "kechki ovqatni pishiring, kitoblarni" o'qing "... Bolaning taqlid harakatlari ijobiy qoidalarga rioya qilishdan iboratligini ko'rish juda yoqimli. Va agar bo'lmasa? Bunga kim aybdor? Kattalar, albatta. U buni ularning xatti-harakatlarida ko'rdi va keyin salbiyni takrorladi. Bolaning taqlid qilish qobiliyati to'g'ri tarbiya uchun juda foydalidir, chunki uning asosida zarur ko'nikmalar va odatlarni tayyorlash paydo bo'ladi. Kattalarning harakatlariga taqlid qilib, bola ko'p narsalarni o'rganadi: ehtiyotkorlik bilan ovqatlanish, kiyimlarini buklash, oyoq kiyimlarini qo'yish, o'yinchoqlar yig'ish. Va kelajakda bolalar ko'plab gigiena ko'nikmalariga, madaniy xulq-atvorga ega bo'lishadi, oqsoqollarining o'xshash harakatlariga qarashadi. Ota-onalar har doim ularning xatti-harakatlarini bolalarning hushyor ko'zlari diqqat bilan kuzatib borishini va shunga mos ravishda o'zini tutishini doimo yodda tutishlari kerak. 4. 3 yoshgacha bo'lgan bolalarni tarbiyalashda eng ko'p uchraydigan xatolar qanday? Ular orasida tez-tez, g'ayritabiiy taqiqlar, "o'rnatishni buzish", kun tartibida barqarorlikning yo'qligi kiradi. Nega tez-tez taqiqlar zararli? Twitching, har qanday "yo'q" bolaning tormozlanishiga olib keladi. Uning asab tizimining yoshga bog'liq xususiyatlari shuki, ular uzoq muddatli harakatsizlikni ta'minlay olmaydilar. Bu chaqaloqning asab tizimining haddan tashqari charchashiga va susayishiga olib keladi: u hayajonlanadi, qichqiradi, yig'laydi, oyoqlarini bosadi, erga yiqiladi va hokazo. Bolaga biron bir narsani qilishni taqiqlashda siz "qilmang", "tegmang", "tortmang" va hokazolarni aytasiz, ya'ni "bo'lmang" salbiy zarrachasi bo'lgan turli xil so'zlar. Ammo chaqaloq kattalar nutqini tushunishni endigina o'rgandi - u har doim ham bu qisqa zarrachani "yo'q" deb tutmaydi va ko'pincha "bajarish", "teginish", "tortish" va boshqalarni eshitadi. Agar siz bolaga hamma narsaga ruxsat bergan bo'lsangiz yoki aksincha, taqiqlagan bo'lsangiz, siz yanglishasiz. Bola albatta "mumkin" va "yo'q" o'rtasidagi aniq chegarani bilishi kerak. Ammo bu yoshda taqiqlar oz bo'lishi kerak. Bola bedor bo'lgan joyni shunday tashkil qilish maqsadga muvofiq, uning muhitida taqiqlanganidan ko'ra iloji boricha ko'proq narsa mavjud. "O'rnatish ishlamay qoldi". Quyidagi holatni tasavvur qiling: qiz qo'g'irchoq bilan adyolga o'ralgan holda diqqat bilan o'ynaydi. Va onamda vaqt yo'q, u shoshilib, qizidan darhol kiyinishni boshlashini talab qilmoqda. Bolaning konsentratsiyalangan faoliyatining aynan shu keskin buzilishi "to'siq" dir. Bola o'yin tomonidan to'liq ushlanib qoladi ("o'rnatilgan"). To'satdan o'yin onaning zudlik bilan talab qilishi bilan to'satdan buziladi. Bunday holda, bolaning noroziligi va qarshiligi, uning yig'lashi tushunarli - axir, bularning barchasi boshqa harakatga o'tishning iloji yo'qligi bilan bog'liq. Agar "munosabat buzilishi" bilan bunday noto'g'ri texnikalar tez-tez ishlatilsa, unda bola kattalarning takliflari va talablariga salbiy munosabatda bo'ladi. Bolaning kun rejimini keskin va tez-tez o'zgartirish mumkin emas. Odatda uning yashash sharoitlari nisbatan doimiy (atrof-muhit, uy muhiti va boshqalar). Kundalik hayotning asosiy tarkibiy qismlari: uyqu, bedorlik va ovqatlanish, deyarli har doim bir xil ketma-ketlikda o'zgarib turadi. Shu bilan birga, bolada uning hayoti uchun katta ahamiyatga ega bo'lgan ma'lum barqaror odatlar o'rnatiladi. Agar kunning voqealari ketma-ketligi to'satdan buzilgan bo'lsa (mehmonlarning kelishi, ovqatlanish yoki uxlash vaqtining o'zgarishi, mamlakatga ketish va boshqalar), unda, qoida tariqasida, bolaning xatti-harakati o'zgaradi: o'jarlik, yig'lash, injiqlik, pasayish tuyadi, uyqu buzilishi paydo bo'ladi. Agar siz atrofni o'zgartirishingiz kerak bo'lsa (harakatlanish, maktabgacha ta'lim muassasasiga kirish va hk), bolaning odatlarini keskin o'zgartirmaslikka harakat qiling. Bolani qo'rqitish, uni aldash yoki jismoniy jazoni qo'llash qat'iyan man etiladi. Ba'zan onaning qanday qilib bolani shoshayotgani, "tezda ovqatlaning, aks holda men uni dadaga beraman" deganini eshitishingiz mumkin. Bunday bema'ni so'zlar bolaning xarakterida ochko'zlikni shakllantirishi mumkin. Hech qanday holatda shifokorlar, ukollar sizni qo'rqitmasligi kerak Siz uni tez-tez ayblashingiz mumkin emas: "qanday ahmoqsan", "qanchalar qaysarsan", "sen qanday ish qilishni bilmaysan" va hokazo. Bola kasal bo'lib, davolanishga muhtoj bo'lsa, bola qarshilik ko'rsatadi qo'rqitish bo'lmaganidan ancha kuchliroq. Bola o'zini yomon tutadi. Ko'pgina ota-onalar adashib, go'dakka nisbatan qanday muomala qilishni bilishmaydi. Ehtimol, ko'p odamlar foydalanadigan eng keng tarqalgan texnika - bu chalg'itish usuli. Bola qanchalik kichik bo'lsa, uning e'tiborini yig'lashga sabab bo'lgan sabablardan chalg'itish osonroq bo'ladi, injiqliklar. Bu chaqaloqni tinchlantirishga yordam beradi, ammo bu to'g'ri xatti-harakatlarni tarbiyalamaydi. Shuning uchun, katta yoshda, chalg'itadigan usulni ishontirish, tushuntirish yoki to'g'ridan-to'g'ri o'qitish bilan almashtirish yaxshiroqdir. Bolani nima uchun va qanday qilib jazolash kerak? Bu erda bitta javob bo'lishi mumkin emas. Ushbu muammoni har bir aniq vaziyatda hal qilishda ota-onalarga yordam berish kerak, ularning chaqalog'iga bo'lgan muhabbatlari, undagi xarakterning eng yaxshi fazilatlarini tarbiyalash istagi, kelajakda uni xatolardan himoya qilish, javobni taklif qilish. Agar kattalar bolaga etarlicha e'tibor berishsa va uni erkalatishsa, "oddiy erkalash bilan qattiq qarash" etarlicha bo'lishi mumkin Bola bilan suhbatlashish yoki o'ynashdan bosh tortish, uning noto'g'ri xatti-harakatlari uchun hukm bo'lishi mumkin. Jazo usullari bolaning yomon xulq-atvori tabiati bilan o'zaro bog'liq bo'lishi muhimdir. 5. Farzandingizni maktabgacha ta'lim muassasasiga borishga qanday tayyorlash kerak? - bolalar bog'chasiga tashrif buyurish boshlanishidan 1-2 oy oldin, bolani bolalar bog'chasida qabul qilingan rejimga moslashtira boshlang. Bu qanchalik tez bajarilsa, chaqaloq uchun shuncha yaxshi bo'ladi. Bu sizga kelajakda bolalar bog'chasi davrida uxlashni, ovqat eyishni va boshqa narsalarni qilishni istamaslik bilan bog'liq ko'plab injiqliklardan qochishga imkon beradi. Bundan tashqari, chaqaloq bolalar bog'chasiga borishni boshlaganda, ushbu rejimga nafaqat ish kunlari, balki dam olish kunlari ham rioya qilish kerak. - Siz bolani jo'natmoqchi bo'lgan bolalar muassasasida bolalar nima bilan oziqlanganligini so'rang. Uyda siz shunga o'xshash idishlarni tayyorlashingiz va ularni asta-sekin bolangizning ratsioniga kiritishingiz mumkin. Shuningdek, oziq-ovqatda bolalar bog'chasi rejimiga rioya qilishga harakat qiling. - Farzandlari bog'chaga boradigan ota-onalar duch keladigan eng katta muammolardan biri bu bolaning ota-onasini qo'yib yuborishni va yangi begonalar bilan yolg'iz qolishni istamasligidir. Shuning uchun, agar sizda imkoniyat bo'lsa, ba'zan hech bo'lmaganda qisqa vaqt ichida bolani boshqa qarindoshlariga (dada, buvi, xudojo'y otalar) qoldiring. Asta-sekin chaqaloq o'z-o'zidan hamma narsaga dosh berishga odatlanib qoladi. -Bolangizning boshqa odamlar bilan muloqotini kuchaytiring, masalan, kundalik sayr paytida. Uning yoshidagi bolalar yuradigan o'yin maydonchalarida yurishga harakat qiling. Bu bolaning bog'cha jamoasiga moslashishini osonlashtiradi. -Bolangizga qulay bolalar bog'chasi kiyimlarini sotib oling. Kiyimlarni osongina echib olish va kiyib olish mumkinligiga alohida e'tibor bering. Xuddi shu narsa poyabzalga tegishli. -Bolangizni uydagi yomon odatlardan - so'rg'ichlardan, butilkalardan, harakat kasalliklaridan va boshqalardan ajratishga harakat qiling. -Farzandingizni idishga o'rgatish maqsadga muvofiqdir. Ushbu oddiy qoidalarga rioya qilish sizga tez va osonlik bilan bolangizni bolalar bog'chasiga o'rnatishga yordam beradi. Bundan tashqari, o'zingizning chaqalog'ingiz o'sib-ulg'ayganligi va endi mustaqil ravishda bog'dagi ko'p narsalarga dosh berayotgani haqida sozlashni unutmang. Va keyin bola bolalar bog'chasiga tashrif buyurishni yaxshi ko'radi va siz u uchun xotirjam bo'lasiz. Yana bir savol tug'iladi: bola qanday maktabgacha ta'lim muassasasi ommaviy yoki ixtisoslashtirilgan maktabga borishi kerak. Bu shifokorlar, defektologlar, psixologlarni o'z ichiga olgan MPPK tomonidan qaror qilinadi va maktabgacha ta'lim muassasasining profilini komissiya tanlaydi.