Konferensiyaning ikkinchi yarmi ham muhim debatlarga boy bo'ldi
Kunning ikkinchi yarmida dasturiy yangiliklarga bag‘ishlangan parallel sessiyalar bo‘lib o‘tdi. Xususan, kichik yoshdagi bolalarning erta rivojlanishi uchun kun tartibini ilgari surishga qaratilgan neyrofanlar, texnologiyalar va sun’iy intellekt, innovasion o‘qitish usullari va makonlarini ishlab chiqish kabi mavzularda qizg‘in muhokama va ma’ruzalar bo‘lib o‘tdi. Texnologiyalar va sun’iy intelekt mavzusida taʼlim-tarbiya jarayonida axborot texnologiyalari, xususan, kompyuter, planshetdan unumli foydalanish hamda kodlashtirish orqali tizimni yangi bosqichga olib chiqish haqidagi fikrlar ishtirokchilarda katta qiziqish uyg‘otdi. Qolaversa, innovatsion o‘qitish usullari va makonlarini ishlab chiqish mavzusida Jahon banki vakili Alena xonim tomonidan qiziqarli ma’lumotlar va tahlillar ahamiyatlidir. Jumladan, Bangladesh, Peru kabi mamlakatlarda maktabgacha ta’lim tizimida o‘ziga xos uslublar, moliyaviy yechimlar qilinayotgani haqida so‘z yuritilgani diqqatlidir. Shuningdek, ushbu mavzu doirasida Germaniyadagi ota-onalarni o‘qitish loyihalari bo‘yicha bobo-ota-o‘g‘il, buvi-ona-qiz yo‘nalishlarida aloqalarni yanada mustahkamlash hamda oila kitoblarini yaratish g‘oyalari ilgari surildi. Bu ko‘pchilikda iliq taassurot qoldirdi. Ota-onalar farzandlar bilan ko‘proq ishlashlari, ularni ham bir vaqtning o'zida ta’limga jalb etish bo‘yicha turkiyalik va ozarbayjonlik mutaxassislar tomonidan berilgan ma’lumotlar ham ishtirokchilarning e'tiborini tortdi. Turkiyada bog‘cha yoshiga yetgan, ammo bog‘chaga qatnay olmaydigan bolalar uchun onalar hamda otalarga mo‘ljallangan ko‘mak loyihalari yo‘lga qo‘yilganligi, shuningdek, Montessori ta’limi qanday ishlayotgani, xususan Keniya va Ugandadagi ishlar haqidagi ma’lumotlar ham konferensiya ishtirokchilarini bee’tibor qoldirmadi.
Hurmatli konferensiya qatnashchilari! Xonimlar va janoblar! Siz, azizlarni Toshkent shahrida Kichik yoshdagi bolalarni tarbiyalash va ta’lim berishga bag‘ishlangan Butunjahon konferensiyasining ochilishi bilan chin qalbimdan tabriklayman. Xalqaro anjumanda ishtirok etayotgan yuqori martabali mehmonlarimizga, xalqaro tashkilotlar rahbarlari, xorijiy davlatlar vazirlari va mas’ul vakillariga o‘zimning samimiy hurmatim va ezgu tilaklarimni bildiraman. O‘zbekiston zaminiga xush kelibsiz, qadrli mehmonlar! Hurmatli do‘stlar! Xalqaro konferensiyaning ochilish marosimida YUNЕSKO Bosh direktori Odri Azule xonimning shaxsan ishtirok etayotgani bizga alohida mamnuniyat bag‘ishlaydi. So‘nggi yillarda YUNЕSKO bilan ta’lim, fan, madaniy meros, axborot va kommunikatsiya sohalarida hamkorligimiz jadal rivojlanib bormoqda. Jumladan, mazkur tashkilot ko‘magida yurtimizdagi butunjahon madaniy meros ob’ektlarini asrab-avaylash, qadimiy Buyuk Ipak yo‘lida mavjud bo‘lgan madaniy aloqalarni qayta tiklash, ta’lim tizimi sifatini oshirish va barkamol avlodni tarbiyalash, O‘zbekistonda yoshlarning mehnat ko‘nikmalarini rivojlantirish bo‘yicha qator muhim dastur va loyihalar samarali amalga oshirib kelinmoqda. Fursatdan foydalanib, Azule xonimga va barcha chet ellik hamkorlarimizga bu muhim va sharafli ishga qo‘shayotgan hissalari uchun tashakkur izhor etaman. Hurmatli konferensiya ishtirokchilari! Hozirgi vaqtda dunyo miqyosida kichik yoshdagi bolalarni sifatli maktabgacha ta’lim bilan ta’minlash borasida qator muammolar mavjudligini inkor etib bo‘lmaydi. Ko‘plab mamlakatlarda qariyb 200 million bola maktabgacha ta’lim bilan qamrab olinmagani natijasida ularning boshlang‘ich bilim olish imkoniyatlari cheklanmoqda. O‘z navbatida, keyingi bir necha yil davomida koronavirus pandemiyasi ta’lim sohasiga ham katta salbiy ta’sir ko‘rsatgani sir emas. Mana shunday sinovlar davrida barcha davlatlarning yaqin hamkorlikni yanada chuqurlashtirishi, xalqlarimiz o‘zaro birlashib, muammolarni birgalikda hal etishi naqadar muhimligini yaqqol ko‘rsatmoqda. Shu ma’noda, bugungi anjumanimiz ham Barqaror rivojlanish maqsadlarining muhim yo‘nalishi hisoblangan bolalar ta’limi masalasida barchamiz bir bo‘lib, yangi yondashuvlar va yechimlar ishlab chiqishimizga xizmat qiladi, deb ishonaman. Aziz do‘stlar! Biz “inson qadri, uning huquq va manfaatlari – oliy qadriyat”, degan tamoyildan kelib chiqqan holda, mamlakatimiz aholisi uchun munosib turmush sharoitini yaratishni Yangi O‘zbekiston siyosatining ustuvor yo‘nalishi etib belgilaganmiz. Bu borada, avvalambor, yoshlar va bolalarga e’tibor va amaliy g‘amxo‘rlik ko‘rsatish, ularni jismoniy va ma’naviy barkamol etib tarbiyalashga alohida ahamiyat qaratmoqdamiz. Bolalarni kichik yoshdan boshlab rivojlantirish, ularning o‘qishi uchun munosib shart-sharoitlar yaratish orqali kelajakda yoshlarning o‘zligini to‘la namoyon etishiga mustahkam zamin yaratayapmiz. Zero, bu kabi ezgu maqsadimiz yo‘lida sarflangan investitsiyalar ertaga bir necha barobar ortig‘i bilan qaytishiga shubha yo‘q. Shu bilan birga, bola shaxsiyatining asosi aynan maktabgacha ta’lim yoshida shakllanishi, bu davrda uning intellektual va jismoniy kamoloti uchun poydevor yaratilishi hammamizga yaxshi ma’lum. Hozirgi paytda yurtimizda 3 millionga yaqin maktabgacha yoshdagi bolalar bor. Hech shubhasiz, ular bizning eng bebaho boyligimiz, erkin va farovon hayotimiz, yorug‘ kelajagimiz bunyodkorlaridir. Shuni ham aytish joizki, yurtimizda yaqin o‘tmishda bolalarni maktabgacha ta’lim bilan qamrab olish ko‘rsatkichi 27 foizga tushib qolgan edi. Deyarli barcha maktabgacha ta’lim tashkilotlarda zamonaviy texnologiyalar va qo‘llanmalar yo‘q, binolari ta’mirtalab edi. Bu esa bolalarimizni to‘laqonli sifatli ta’lim va tarbiya olishini cheklagan. Holbuki, farzandlarimiz tarbiyasida eng asosiy bo‘g‘in hisoblangan maktabgacha ta’lim tizimining ijtimoiy hayotimizdagi o‘rni va ahamiyatini hech narsa bilan o‘lchab, baholab bo‘lmaydi. Biz islohotlarning birinchi kunlaridanoq mavjud ta’lim sohasini, xususan, maktabgacha ta’limni tubdan modernizatsiya qilishga qaror qildik. Shu maqsadda, yurtimiz tarixida ilk bor alohida Maktabgacha ta’lim vazirligini tashkil etdik. Bog‘chalarni zamon talablariga mos ravishda yangi bosqichga ko‘tarish, ilg‘or tarbiya uslublari va metodikalarini keng qo‘llash, o‘quv-moddiy bazasini kuchaytirishga katta e’tibor qaratmoqdamiz. Sohani keng rivojlantirish uchun xususiy sektor kirib kelishiga ham qulay shart-sharoitlar yaratib berdik. Bog‘chalarda har bir tarbiyalanuvchi bola uchun Davlat budjeti hisobidan subsidiyalar berila boshlandi. So‘nggi yillarda mamlakatimizda bog‘chalar soni 6 barobarga ko‘paydi. Olis va chekka hududlarda minglab oilaviy bog‘chalar tashkil qilindi. Tarbiyachi va pedagoglar soni ham 3 barobarga o‘sib, 160 mingga yetdi. Shuningdek, pedagog kadrlarning malakasini tizimli oshirib borish ishlari ham yo‘lga qo‘yildi. Ushbu choralar natijasida bog‘chalarda ta’lim va tarbiya oladigan bolalar sonini 600 mingdan 2 millionga yetkazilib, qamrov ko‘lami 70 foizga chiqdi. Hurmatli anjuman qatnashchilari! “Ta’lim va tarbiyada tanaffus bo‘lmaydi”, degan hikmatli ibora sizlarga yaxshi tanish. Shu sababli biz O‘zbekistonda olib borayotgan demokratik islohotlarimiz jarayonida ta’lim tizimini zamonaviy talablar darajasiga ko‘tarishga ustuvor ahamiyat qaratmoqdamiz. Jumladan, hozirgi vaqtda mamlakatimizda 10 mingdan ortiq o‘rta ta’lim maktablari faoliyat ko‘rsatmoqda. So‘nggi yillarda oliy o‘quv muassasalari soni qariyb 2,5 barobar ko‘payib, 186 taga yetdi. Ularning 31 tasi dunyodagi yetakchi universitet va institutlarning filiallaridir. Oliygohlarga qabul kvotasi 3,5 barobarga ortganini, oliy ta’lim qamrovi esa 9 foizdan 38 foizgacha oshganini qayd etish lozim. Sizlarga yaxshi ma’lumki, Buyuk ipak yo‘lining chorrahasida joylashgan mamlakatimiz qadimdan jahon sivilizatsiyasi va madaniyati rivojiga munosib hissa qo‘shib keladi. Diyorimizdan yetishib chiqqan atoqli allomalar, algebra fani va algoritm tushunchasiga asos solgan Al-Xorazmiy, mineralogiya fanining tamal toshini qo‘ygan Al-Beruniy, dunyoda Avitsenna nomi bilan tanilgan mashhur tibbiyot olimi Ibn Sino, bir ming o‘n sakkizta yulduzning koordinatlarini va harakatini aniq belgilab bergan buyuk astronom Mirzo Ulug‘bek, Nil daryosining sathini o‘lchovchi noyob uskuna yaratgan alloma Ahmad Farg‘oniy kabi ulug‘ ajdodlarimiz o‘zlarining bebaho asarlari, ilmiy va ijodiy kashfiyotlari bilan o‘rta asrlardagi birinchi va ikkinchi sharq renessansi rivojiga ulkan hissa qo‘shganlar. Bu haqda so‘z borar ekan, o‘tmishda Buxoroda 300 dan ortiq, Samarqandda esa 120 ga yaqin o‘z davrining universitetlari bo‘lgan madrasalar faoliyat ko‘rsatganini alohida ta’kidlash o‘rinlidir. Azal-azaldan bizning yurtimizda ta’lim bilan birga tarbiya masalasiga beqiyos ahamiyat berib kelinadi. Buyuk o‘zbek shoiri va mutafakkiri Alisher Navoiy har tomonlama uyg‘un rivojlangan, yuksak bilim va ma’naviyat sohibi bo‘lgan komil inson g‘oyasini ilgari surgani sizlarga yaxshi ma’lum. XX asr boshida faoliyat ko‘rsatgan ulug‘ ma’rifatparvar, atoqli adib va pedagog Abdulla Avloniyning: “Tarbiya biz uchun yo hayot – yo mamot, yo najot – yo halokat, yo saodat – yo falokat masalasidir”, degan so‘zlari biz uchun bugungi kunda ham muhim dastur bo‘lib xizmat qilmoqda. Biz yurtimizda uchinchi renessansni barpo etish masalasini strategik vazifa sifatida oldimizga qo‘yib, uni milliy g‘oya darajasiga ko‘tarmoqdamiz. Biz maktabgacha ta’lim va maktab ta’limi, oliy ta’lim tizimi hamda ilmiy-madaniy muassasalarni bo‘lg‘usi Renessansning to‘rt uzviy halqasi, deb bilamiz. Bog‘cha tarbiyachisi, maktab muallimi, professor-o‘qituvchilar va ilmiy-ijodiy ziyolilarimizni esa yangi Uyg‘onish davrining to‘rt tayanch ustuni, deb hisoblaymiz. Bu borada biz o‘zimizning milliy tajribamiz va jahondagi ilg‘or yutuqlarini uyg‘unlashtirgan holda faoliyat olib boramiz. Barchamizga ayonki, ta’lim va tarbiya bor joyda albatta ilm, albatta madaniyat va taraqqiyot bo‘ladi. Ta’lim va tarbiya rivojlangan jamiyatda radikalizm va ekstremizm kayfiyatlari hech qachon ildiz otolmaydi. Biz kelgusida ham bu yo‘lda boshlagan ishlarimizni izchil davom ettirib, 2025 yilda bolalarni maktabgacha ta’lim bilan qamrab olish darajasini 80 foizga yetkazish uchun barcha zarur choralarni amalga oshiramiz. Bundan tashqari, Birlashgan Millatlar Tashkilotining Barqaror rivojlanish maqsadlarida belgilangan ko‘rsatkichlarga erishish doirasida 2025 yilga qadar 6 yoshli bolalarning 100 foizini maktabga tayyorgarlik dasturi bilan qamrab olishni maqsad qilib olganmiz. Hurmatli tadbir ishtirokchilari! Anjumanimizda jahonning 150 mamlakatidan vakillar tashrif buyurgani bugungi kunda maktabgacha ta’lim sohasini rivojlantirish global darajada dolzarb ahamiyatga ega ekanidan yaqqol dalolat beradi. Ishonchim komil, mazkur konferensiya butun dunyoda 2030 yilga qadar maktabgacha ta’lim sohasiga oid siyosatni belgilab olish va shu orqali yosh bolalarga sifatli ta’lim berish yo‘lida xalqaro hamkorlikni yanada kengaytirishda yangi imkoniyatlar yaratadi. Shulardan kelib chiqib, biz quyidagi muhim takliflarni ilgari surishni maqsadga muvofiq, deb hisoblaymiz. Birinchidan, shiddatli dunyoda turli xavf-xatarlar kuchayib borayotgan davrimizda eng zaif qatlam bo‘lgan maktabgacha yoshdagi bolalar ham jiddiy aziyat chekmoqda. Shu sababli, kichik yoshdagi bolalar uchun sifatli ta’lim berish muammolarini global darajada samarali hal qilish, bu masalalarga birgalikda tezkor yechimlar va tizimli yondashuvlarni ishlab chiqish juda dolzarbdir. Buni inobatga olib, mazkur xalqaro konferensiyani muntazam ravishda o‘tkazib borishni taklif etamiz. Ikkinchidan, Birlashgan Millatlar Tashkilotining Barqaror rivojlanish maqsadlariga uyg‘un bo‘lgan ta’lim bo‘yicha barcha sa’y-harakatlarimizni tizimli muvofiqlashtirish maqsadida Toshkentda YUNЕSKOning mintaqaviy markazini tashkil etish tashabbusimizni ma’qullaysizlar, deb ishonaman. Shuningdek, Kichik yoshdagi bolalar ta’limi bo‘yicha jahon tashkiloti bilan qo‘shma loyiha va tadqiqotlarni olib borish, tarbiyaning yangicha uslublarini va metodik qo‘llanmalarni tayyorlash uchun keng qamrovli dasturni ishlab chiqishni taklif etaman. Shu bilan birga, mazkur yo‘nalishda jahonda to‘plangan ilg‘or tajribalar, zamonaviy interaktiv o‘qitish uslublari, amaliy bilim va ko‘nikmalar bilan o‘zaro almashish maqsadida tarbiyachilar xalqaro hamjamiyatini tashkil etish tashabbusini ilgari suramiz. Uchinchidan, 2024 yilda Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan o‘tkaziladigan kelajak sammitining umumiy kun tartibidagi asosiy mavzulardan biri sifatida, kichik yoshdagi bolalarni tarbiyalash va ta’lim berish masalasini kiritish hamda unga alohida sessiyani bag‘ishlash muhimdir. Bugungi konferensiya yakunlari bo‘yicha Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasining bolalar tarbiyasi masalalari umumbashariy taraqqiyotga erishishning muhim omili ekani to‘g‘risida maxsus rezolyutsiyasini qabul qilish ayni muddao bo‘lar edi. Ushbu hujjatda ota-onalarni bolalarning sifatli ta’lim va tarbiya olishi, ma’naviy va jismoniy barkamolligini ta’minlashdagi rolini, ularning qobiliyat va salohiyatlarini to‘liq namoyon etish borasidagi mas’uliyatini yanada oshirish kabi masalalar o‘z ifodasini topishi lozim. Muhtaram xonimlar va janoblar! Bugungi konferensiya qizg‘in munozara va o‘zaro fikr almashuvlar ruhida o‘tishiga, unda yangi g‘oya va tashabbuslar, aniq taklif hamda tavsiyalar ishlab chiqilishiga ishonaman. Anjuman yakunlari bo‘yicha qabul qilinadigan Toshkent deklaratsiyasi kelgusida ushbu yo‘nalishda biz birgalikda amalga oshiradigan sa’y-harakatlarimiz uchun asos bo‘lib xizmat qilishi shubhasiz. Fursatdan foydalanib, barchangizga mustahkam salomatlik va omadlar, anjuman ishiga esa ulkan muvaffaqiyatlar tilayman. E’tiboringiz uchun rahmat.
O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev shu kunlarda Toshkentda bo‘lib o‘tayotgan UNESCOning Kichik yoshdagi bolalarga g‘amxo‘rlik va ta’lim berish bo‘yicha Butunjahon konferensiyasi delegatlarini qutlab nutq so‘zladi. O‘zbekiston Prezidenti konferensiya va uning yakunlari bo‘yicha qabul qilingan Toshkent deklaratsiyasi, shuningdek, kichik yoshdagi bolalar tarbiyasi va ta’limini tubdan o‘zgartirish bo‘yicha majburiyatlarning alohida ahamiyatini ta’kidladi. Shularni hisobga olgan holda, davlatimiz rahbari respublika rahbariyatidan har tomonlama qo‘llab-quvvatlashni va’da qilib, ta’lim sohasidagi ishlarni muvofiqlashtirish uchun Toshkent shahrida UNESCOning ikkinchi toifali institutini tashkil etishni taklif qildi. Shuningdek, UNESCO Bosh direktori Odri Azule delegatlarni qutladi: “O‘zbekiston geografiyasi va tarixi bizga Samarqand, Buxoro, Xiva kabi dunyoga mashhur shaharlarni bergan mamlakatdir. Qadim zamonlardan beri u ilmiy bilimlarga bo'lgan ishtiyoq bilan ajralib turardi, uning ramzlari Ibn Sino va algebra uchun biz minnatdor bo‘lgan Al-Xorazmiydir. Shunday qilib, yetakchilik an’analari ta’limga sodiqlik bilan birlashtirilgan. Muhtaram Prezident Mirziyoyev, maktabgacha taʼlim va bolalarga gʻamxoʻrlik qilishni ustuvor vazifa qilib qoʻyib, bir necha yil ichida maktabgacha taʼlim muassasalarini qamrab olish koʻrsatkichini 2017-yildagi 27 foizdan 2021-yilda 67 foizga koʻtardi”, – deya ta’kifladi Azule xonim.
Toshkent shahrida kichik yoshdagi bolalarni tarbiyalash va ularga ta’lim berish masalalari bo‘yicha jahon konferensiyasi bo‘lib o‘tmoqda. 15 noyabr kuni bu anjumanga O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashrif buyurdi. Konferensiya dunyoda 2030-yilga qadar maktabgacha ta’lim sohasiga oid siyosatni belgilab olish va bu boradagi xalqaro hamkorlikni kengaytirishga qaratilgan. Unda YUNЕSKO Bosh direktori Odri Azule, 150 ga yaqin mamlakatdan vazirlar va vakillar, xalqaro tashkilotlar mutasaddilari qatnashmoqda. Davlatimiz rahbari nutqining avvalida soha bo‘yicha dunyodagi vaziyatga to‘xtalib, millionlab bolalarning boshlang‘ich bilim olish imkoniyati cheklangani, mutaxassislar birgalashib, maktabgacha ta’lim qamrovini oshirishi muhimligini aytdi. O‘zbekistonda “inson qadri, uning huquq va manfaatlari – oliy qadriyat” degan tamoyil asosida aholi uchun munosib turmush sharoitlari yaratilayotgani ta’kidlandi. – Bu borada, avvalambor, yoshlar va bolalarga e’tibor va amaliy g‘amxo‘rlik ko‘rsatish, ularni jismoniy va ma’naviy barkamol etib tarbiyalashga alohida ahamiyat qaratmoqdamiz. Bolalarni kichik yoshdan boshlab rivojlantirish orqali kelajakda ularning o‘zligini to‘la namoyon etishiga mustahkam zamin yaratayapmiz. Zero, bu ezgu maqsadimiz yo‘lida sarflangan investitsiyalar ertaga bir necha barobar ortig‘i bilan qaytishiga shubha yo‘q, – dedi Shavkat Mirziyoyev. Ilgari yurtimizda maktabgacha ta’lim bilan qamrab olish ko‘rsatkichi 27 foizga tushib qolgan edi. Bolalar bog‘chalarida zamonaviy qo‘llanmalar yo‘q, binolari ta’mirtalab edi. Shu bois davlatimiz rahbari bu bo‘g‘inga alohida e’tibor qaratib, barkamol avlodni aynan kichik yoshdan tarbiyalash siyosatini belgilab berdi. O‘zbekiston Prezidentining 2017-yil 30-sentabrdagi farmoniga muvofiq, Maktabgacha ta’lim vazirligi tashkil etildi. Bog‘chalar qurish va ta’mirlash, ilg‘or tarbiya uslublari va metodikalarini joriy etish bo‘yicha ko‘p ishlar boshlandi. Sohani rivojlantirish uchun xususiy sektor kirib kelishiga ham imkoniyat yaratildi. Har bir tarbiyalanuvchi bola uchun davlat budjeti hisobidan subsidiyalar berish yo‘lga qo‘yildi. Olis va chekka hududlarda minglab oilaviy bog‘chalar tashkil qilindi. Natijada so‘nggi yillarda maktabgacha ta’lim muassasalari soni 6 barobarga ko‘paydi. Tarbiyachi va pedagoglar soni ham 3 barobarga o‘sib, 160 mingga yetdi. Shu tariqa, bog‘cha yoshidagi 2 million 800 ming nafar boladan 2 million nafari maktabgacha ta’lim bilan qamrab olindi. Davlatimiz rahbari ta’lim tizimidagi uzviylik masalasiga ham to‘xtaldi. Yurtimizdan yetishib chiqqan buyuk mutafakkirlar ikki bor uyg‘onish davriga asos solgani, bugungi va kelajak avlodlar ham ilmga intilishi kerakligi ta’kidlandi. – Biz yurtimizda Uchinchi Renessansni barpo etish masalasini strategik vazifa sifatida oldimizga qo‘yib, uni milliy g‘oya darajasiga ko‘tarmoqdamiz. Biz maktabgacha ta’lim va maktab ta’limi, oliy ta’lim tizimi hamda ilmiy-madaniy muassasalarni bo‘lg‘usi Renessansning to‘rt uzviy halqasi, deb bilamiz. Bog‘cha tarbiyachisi, maktab muallimi, professor-o‘qituvchilar va ilmiy-ijodiy ziyolilarimizni esa yangi Uyg‘onish davrining to‘rt tayanch ustuni, deb hisoblaymiz, – dedi Prezident. Bu borada milliy tajriba va jahondagi ilg‘or yutuqlarni uyg‘unlashtirgan holda ish yuritilmoqda. Buni izchil davom ettirib, 2025-yilda bolalarni maktabgacha ta’lim bilan qamrab olish darajasini 80 foizga yetkazish rejalashtirilgan. O‘zbekiston Prezidenti sohada xalqaro hamkorlikni kengaytirish bo‘yicha muhim tashabbuslarni ilgari surdi. Jumladan, kichik yoshdagi bolalar uchun sifatli ta’lim muammolarini global darajada samarali hal qilish, birgalikda tezkor yechimlar va tizimli yondashuvlar ishlab chiqish maqsadida mazkur xalqaro konferensiyani muntazam ravishda o‘tkazib borish taklifi bildirildi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Barqaror rivojlanish maqsadlariga uyg‘un bo‘lgan barcha sa’y-harakatlarni muvofiqlashtirish uchun Toshkentda YUNЕSKOning mintaqaviy markazini tashkil etish tashabbusi ilgari surildi. Kichik yoshdagi bolalar ta’limi bo‘yicha jahon tashkiloti bilan qo‘shma loyiha va tadqiqotlar olib borish, tarbiyaning yangicha uslublari va metodik qo‘llanmalarni tayyorlash uchun keng qamrovli dastur ishlab chiqish zarurligi qayd etildi. Sohadagi ilg‘or tajribalar, zamonaviy interaktiv o‘qitish uslublari, amaliy bilim va ko‘nikmalar bilan o‘zaro almashish maqsadida tarbiyachilar xalqaro hamjamiyatini tashkil etish tashabbusini bayon etdi. 2024-yilda Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan o‘tkaziladigan kelajak sammitining asosiy mavzularidan biri sifatida, kichik yoshdagi bolalarga ta’lim-tarbiya berish masalasini kiritish muhimligi ta’kidlandi. Konferensiya turli mavzulardagi sho‘’ba yig‘ilishlari bilan davom etdi. Anjuman yakunlari bo‘yicha Toshkent deklaratsiyasi qabul qilinadi.
Hurmatli Stefaniya Jannini xonim, hurmatli Vazirlar, YUNESKO ga a'zo davlatlar delegatlari, do'stlar, hamkasblar! Bugun sizni Toshkentda, Kichik yoshdagi bolalarni tarbiyalash va o'qitish bo'yicha II Butunjahon konferensiyasida kutib olishdan juda xursandmiz. Mana shunday kunda siz bilan birga bo'lish sharafiga muyassar bo'lganimdan xursandman. Barchangiz O'zbekistonga xush kelibsiz! Biz YUNESKO bilan birgalikda Kichik yoshdagi bolalarni tarbiyalash va o'qitish bo'yicha ushbu konferensiyani o'tkazayotganimizdan juda faxrlanamiz. Bu barchamiz uchun buyuk va muhim lahzadir, chunki bu masala bo'yicha so'nggi konferentsiya 12 yil oldin o'tkazilgan. Quvonarlisi shundaki, bugungi kunda ushbu zalda kichik yoshdagi bolalarni parvarish qilish va ularning ta'limiga bo'lgan e'tiborimizni qanday kuchaytirishimiz mumkinligini muhokama qilish uchun juda e’tiborli, hamfikr insonlar to'planishdi. Shuningdek, YUNESKO ga ushbu konferensiyani tashkil etish bo'yicha koordinatsiyasi va so'nggi oylarda O'zbekistonda jamoamiz bilan birgalikda amalga oshirilgan katta ishlari uchun minnatdorchilik bildirmoqchiman. YUNESKO Bosh direktorining ta'lim bo'yicha o'rinbosari, ushbu konferensiya Bosh kotibi Stefaniya Jannini xonimga katta quvonch bilan so'z bermoqchiman. Hurmatli Stefaniya Jannini xonim, hurmatli Vazirlar, YUNESKO ga a'zo davlatlar delegatlari, do'stlar, hamkasblar! Konferensiya ishtirokchilariga menga bo'lgan ishonchlari va meni kichik yoshdagi bolalarni tarbiyalash va o'qitish bo'yicha II Butunjahon konferensiyasi raisi etib saylaganliklari uchun minnatdorchilik bildirmoqchiman. Ishonchim komilki, konferensiyada oldimizga qo'yilgan barcha maqsad va vazifalarga erishiladi va bu davomiy ta'lim olish imkoniyatlarini rivojlantirish uchun inklyuziv va sifatli ta'limni yanada ta'minlashning kalitiga aylanadi. COVID-19 pandemiyasi davrida ta'lim sohasi eng ko’p zarar ko’rgan tizimlardan biri bo’ldi. Global ta'lim inqiroziga olib kelgan oqibatlar tengsizlikni kuchaytirdi va butun dunyo bo'ylab millionlab bolalarni ijtimoiy himoya qilish uchun muhim bo'lgan ta'lim, sog'liqni saqlash va ovqatlanish orqali ko'rsatiladigan hayotiy xizmatlardan mahrum qildi. Agar biz avlodlar halokatidan qochishni istasak, ta'lim — milliy siyosat va global umum manfaatning ustuvor yo'nalishiga aylanishi zurur. Ta'limni o'zgartirish uchun siyosiy iroda, moliyalashtirish va jasorat kerak. Agar yosh avlod iqlim o'zgarishidan raqamli inqilobgacha bo'lgan qiyin muammolarga duch kelganda, bilim, qadriyat va ko'nikmalarga ega bo'lolmasa, barqaror rivojlanish imkonsizdir. Biz YUNESKOning tinchlik va inson huquqlari bo'yicha ta'lim berish jarayonida global muhokamani boshladik, bu muhokamalar zamonaviy muammolarga javoban davlat siyosatini yo'naltirish va ushbu holatni uzoq muddatli tartibda amalga oshirish uchun xizmat qiladi. Albatta, bizga yetarlicha moliyalashtirish, ko'proq moddiy hamda moliyaviy ko’mak, shuningdek, inson resurslari kerak bo'ladi. O'tgan yilning Noyabr oyida Parij deklaratsiyasi qabul qilindi, u YUNESKO ga a'zo davlatlarga davlat xarajatlarining kamida 15 foizini yoki YaIMning 4 foizini ta'limga ajratishn ijoriy qildi. Bu tadbir nihoyatda zarur: ma'lumki, ta'lim – bu xarajat emas, balki eng yaxshi sarmoyadir. O'qituvchilar va maktablarga sarmoya kiritishdan ko'ra adolatli va samarali sarmoya yo'q. Hurmatli do'stlar, hamkasblar! Zamonaviy O'zbekistonda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning barcha sohalarida keng ko'lamli islohotlar amalga oshirilmoqda. Mamlakat rivojlanishning yangi bosqichi – Yangi O'zbekiston qurilishiga o'tdi. Uning ustuvor yo'nalishlaridan biri inson kapitalini rivojlantirishdir. Erta rivojlanish va ta'lim – bu, mubolag'asiz, O'zbekiston Respublikasi davlat siyosatining asosiy ustuvor yo'nalishlaridan biridir. 2017-yildan boshlab, Maktabgacha ta'lim vazirligi tashkil etilganidan buyon, biz bugungi kunda bolalar uchun maktabgacha ta'lim qamrovini 27% dan 70% gacha oshirishga muvaffaq bo'ldik. Hozirgi kunda O’zbekistonda 2 milliondan ortiq maktabgacha yoshdagi bolalar bog'chalarga borish imkoniyatiga ega. Ushbu o'sish ko'rsatkichini Mamlakat rahbariyatining kuchli siyosiy irodasi va hukumatning sa'y-harakatlarisiz amalga oshirish mumkin emas edi. Xoniblar va janoblar, hurmatli delegatlar. Ushbu II Butunjahon konferensiyasi joriy yilning sentabr oyida Nyu-Yorkda bo'lib o'tgan Sammitning mantiqiy davomi bo'ldi. Bugun biz siyosiy majburiyatni yangilash va kengaytirish, a'zo davlatlar va xalqaro hamjamiyatni birlashtirish, har bir bolaning erta bolalik davrida sifatli tarbiya va ta'lim olish huquqini tasdiqlash uchun yig'ildik. Ishonchim komilki, Butunjahon konferensiyasida o’rtaga tashlanadigan g'oyalar forum qatanshchilarining bolalarni erta rivojlantirishga qaratilgan barqaror rivojlanish maqsadlariga erishishdagi birdamligi hamda birligiga xizmat qiladi. Konferensiya dasturi asosiy to'rtta mavzu atrofida qurilgan: 1. Inklyuzivlik, sifat va farovonlik haqida; 2. Pedagoglar va kichik yoshdagi bolalarni tarbiyalash va o'qitish bo'yicha xodimlar malakasi haqida; 3. Moliya, siyosat va boshqaruv haqida; 4. Dasturiy ta'minot yangiliklari haqida. Qadrli do'stlar! Yana bir bor, bugungi konferensiyaning barcha ishtirokchilariga samimiy minnatdorchilik bildirmoqchiman. Ishonchim komilki, Toshkentdagi II Butunjahon konferensiyasi muhim voqea bo'lib, yanada adolatli, inklyuziv, dolzarb va barqaror ta'lim tizimlarini yaratishda dasturilamal bo'lib xizmat qiladi. Konferensiyamiz yakunida qabul qilinadigan Toshkent deklaratsiyasi erta rivojlanish strategiyasida yangi sahifa yaratadi va kelgusi o'n yil ichida maktabgacha ta'lim sohasida xalqaro kun tartibini belgilab beradi. Xonimlar va janoblar, Agar biz dunyoni o'zgartirmoqchi bo'lsak, ta'limning o'zini o'zgartirishimiz kerak. Biz ishonamizki, umumiy hisobda butun ta'lim tizimi dunyo miqyosidagi global o'zgarishlarga ta'sir qilishi mumkin, ta’lim jarayonlarini farzandlarimizning kelajagi uchun yaxshiroq va sifatliroq tashkil etish bizning burchimizdir. Biz dunyoning kelajakdagi sivilizatsiyasi uchun javobgarmiz!! II Butunjahon konferensiyasining barcha ishtirokchilariga konstruktiv muloqot, dadil tashabbuslar, ijodiy takliflar va samarali faoliyat tilayman. E'tiboringiz uchun rahmat.
O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vaziri Agrippina Shin moderatorligida o‘tkazilgan muhim sessiyalardan birida maktabgacha ta’lim tizimidagi asosiy muammolar va yechimlar haqida so‘z yuritildi. Sessiyada bir qancha davlatlar ta’lim vazirlari ishtirok etib, o‘z hududlaridagi tizimdagi kamchiliklar, ularni bartaraf etishga qaratilgan chora-tadbirlar haqida so‘z yuritdi. Xususan, Islandiya taʼlim vaziri bolalarga berilayotgan taʼlim jarayoni kelajakda yetarli darajada foyda keltirishi kerakligini taʼkidladi. Shu bilan birga, bolalarni erta tarbiyalashga qaratilgan dasturlar kelajakda maktabgacha yoshdagi bolalarga maktabgacha ta’limni uyda olish imkonini berishi ta’kidlandi. Shuningdek, chekka hududlar va kam ta’minlangan oilalar farzandlariga e’tiborni yanada kuchaytirish masalasi ko‘tarildi. Sloveniya vakili o‘z mamlakatida amaldagi chora-tadbirlar to‘g‘risida jamoatchilikka ma’lumot berdi. Taʼlim vazirligi vakilining soʻzlariga koʻra, Sloveniyada ona farzandini 11 oylik boʻlganda ishga kirishi mumkin. Shuni hisobga olib, Sloveniyada bir yoshgacha bo‘lgan bolalarni bog‘chaga qabul qilish amaliyoti mavjud. Shu bilan birga, Sloveniyada bolalarning ta'lim olishi bepul va butun dunyo bo'ylab joriy etilishi kerakligi ta'kidlandi. O‘z navbatida, Tailanddan kelgan ta’lim vaziri maktabgacha yoshdagi bolalar ruhiyatida erkinlik ruhini oshirish masalasini kun tartibiga qo‘ydi. Ya’ni, “har bir bola dini, millati, teri rangidan qat’i nazar, hamma teng huquqli ekanligini yoshligidan anglashi kerak”, deydi Tailand vakili. Germaniya ta'lim vazirining nutqi bolaning asosiy huquqlariga bag'ishlandi. Uning so'zlariga ko'ra, bola nafaqat etarli ta'lim olishi, balki kelajakda uning hayoti to'liq va u o'qishni davom ettirishi kerak. Ularning barchasi bunga haqli va biz ham buning uchun birdek javobgarmiz. Shuningdek, bahs davomida o‘quv jarayonida natijaga e’tibor qaratish lozimligi aytilib, pedagoglarning malakasi ham eng muhim jihat ekanligi ta’kidlandi. Xususan, professional kadrlarni qo‘llab-quvvatlash zarurligi ta’kidlandi. Bundan tashqari, ekspertlar maqsad bolalarga o'quv jarayonida biror narsa o'rgatish bo'lgan standartlashtirilgan tizimdan qochishni tavsiya qildilar.
TIZIM XODIMLARI VA TARBIYACHILAR EKSPERTLAR NIGOHIDA
Forumning ikkinchi kuni. Asosiy tadbirdan so‘ng, sessiyalar ish boshladi. Ularda mahalliy va xorijiy ekspertlar maktabgacha ta’limning turli muammoli va yangi rivojlanish bosqichlariga doir mavzularni qamrab oldi. Xususan, ishtirokchi davlatlar vakillari erta ta’lim va bu borada olib borilayotgan ishlarga alohida to‘xtaldilar. Dastlab, Mavritaniyaning Bolalar va Oilalar bo‘yicha ijtimoiy harakatlar vaziri Savin Talah xonim so‘z oldi. U o‘z davlatida 2006 yili ta’limga doir to‘rt qisimdan iborat qonun qabul qilinganligi va unda erta yoshdagi bolalar ta’limi va huquqlari alhohida o‘rin olganligini ta’kidladi. Savin Talah bayon etgan ma’lumotlarga ko‘ra, mamlakatda 2024 yilgacha 100 ming nafar bolani erta yoshdan ta’limga qamrab olish, ya’ni hozirdagi 10 foizli ko‘rsatkichni 40 foizga yetkazish ustida ish olib bormoqda. Bunda eng asosiy e’tibor kam ta’minlangan oila farzandlariga qaratilishi ko‘zda tutilmoqda. – Bu 2025 yilgacha qilinadigan ishlarimiz, – dedi Savin Talah xonim. –Albatta, bu bo‘yicha bizda shart-sharoitlar mavjud. Jumladan, 50 ming nafar kambag‘al bolani ta’limga jalb etish ustuvor vazifamizdir va tabiiyki, mazkur jarayonlarda mamlakatimizning milliy ta’lim vazirligi, shuningdek, boshqa dahldor vazirliklar hamkorlikda ishlamoqda. Maqsad yagona – Mavritaniyadagi ijtimoiy ishlarni bir nuqtaga jamlash, pirovardida bolalarga sifatli ta’lim berish, ayniqsa, shu yo‘nalishda ota-onalarning bolalar ta’limiga yondashuvini sifatli bosqichga olib chiqishga erishishdir. Shundan so‘ng, Madagaskar Ta’lim vaziri Michelle Sahondrarimalala xonimga so‘z berildi. – Bizda ham maktabgacha ta’lim yaxshi yo‘lga qo‘yilgan, – dedi Michelle Sahondrarimalala xonim. – Mamlakat bo‘ylab, erta yoshdagi bolalar ta’limi uchun ishlovchi 16 ming ta bog‘cha mavjud. Ular uch yo‘nalishda faoliyat olib boradi. Ya’ni, davlat hamda xususiy kompaniyalar ixtiyoridagi bog‘chalar va 1 yillik majburiy maktabga tayyorlash kurslaridir. Vazir xonim Madagaskar istiqbolini ta’minlash harakatidagi bu tizim haqida so‘z yuritar ekan, ularda ishlovchi tarbiyachi-pedagoglar malakasini oshirishga alohida ahamiyat qaratilayotganligi xususida mamnuniyat bildirdi. Mazkur sessiya ishida Aga-Xan jamg‘armasining Ta’lim va erta bolalikni rivojlantirish bo‘yicha global yetakchisi Nafisa Shexova ham ishtirok etdi. U Aga-Xan fondi faoliyatining ta’limga doir qirralari haqida to‘xtalar ekan, jumladan shunday dedi: – Fondning 40 yillik faoliyati davomidagi moliyaviy ko‘magi Sharqiy Afrikaning qariyb 15 ta davlatida yashovchi o‘g‘il-qizlar uchun ta’lim sharoiti yaratishga qaratilgan. Shunga ko‘ra, 2 yillik dastur ishlab chiqilgan va bu dastur doirasida hudud bog‘chalari uchun ishchi kuchi tayyorlanadi. Shu tariqa yosh yigit-qizlarga to‘liq ta’lim beriladi va ular yaxshi pedagoglarga aylanadi. Fond bu boradagi ishlar ko‘lamini kengaytirib, dunyodagi eng chekka qishloqlardagi yoshlarni qamrab olishni maqsad qilgan. Bunda tajribali pedagog yoshlar tajribasidan foydalanish alohida o‘rin tutadi. Jahondagi ko‘plab davlatlar bu borada endigina ish boshlashdi. Jumladan, Ugandada dastur ishga tushdi-yu, o‘qituvchilarni yetarli malakasi yo‘qligi ma’lum bo‘ldi. Madagaskarda esa, bolalarninng 30 foizdan 80 foizga yetkazish ustida ish olib borilmoqda. Sessiya davomida bir qator spikerlar “Ta’lim va tarbiya berish asoslari”, “Yosh bolalarning uzluksiz ta’lim-tarbiyasi”, “Davlatlaring ta’lim darajalari” singari mavzularda ham chiqishlar qilishdi. Xususan, Janubiy Koreya, Germaniya, Yuminiya, Shri-Lanka, Tojikiston davlatlarining vakillari o‘z yurtlaridagi maktabgacha ta’lim tizimidagi yutuqlar bilan bir qatorda qilinishi lozim bo‘lgan vazifalar haqida fikr-mulohazalar bildirishdi. Ular pedagoglarning oylik maoshlarini oshirish, inklyuziv ta’limni rivojlantirish, ba’zi davlatlarda sodir bo‘layotgan notinchliklarga barham berish vaqti kelganini ham alohida ta’kidlashdi. Ishtirokchilar mamlakatimizda maktabgacha ta’lim sohasida amalga oshirilayotgan islohotlarni yuksak baholashdi.
BIRINCHI XONIMLAR GURUHINI TASHKIL ETISH TAKLIFI O‘RTAGA TASHLANDI
Kunning ikkinchi yarmidagi bugungi kun tartibidan joy olgan oliy darajadagi sessiyalar qizg‘in davom etdi. Sessiya davomida Gabon birinchi xonimi, bolalar va ayollar huquqlarini himoyalash borasida jamg‘arma raisi Silviya Valentin Bong o‘z nutqida quyidagilarni ta’kidlab o‘tdi: “Men bolalarni eng yoshligidan qo‘llab-quvvatlash uchun onalarni himoya qilishni tanladim. Onalar salomatligini muhofaza qilish, gender tengsizligiga asoslangan zo‘ravonlikka qarshi kurash faoliyatimning asosiy qismidir. Vaholangki, 6 yoshdan 10 yoshgacha bo‘lgan bolalarning maktabga borishi 93 foizni tashkil etgan bo‘lsa, 3 yoshdan 5 yoshgacha bo‘lgan bolalarda bu ko‘rsatkich 69 foizni tashkil etadi. Yoshidan qat’iy nazar, barcha bolalar uchun maqbul ta’lim sharoitlarini ta’minlash bizning maqsadlarimizdan biridir. Jamg‘armamiz tomonidan har yili bu sohaga millionlab mablag‘lar ajratiladi. Biz o‘qituvchilar uchun sifatli treninglar olib boramiz va innovasion amaliyotlarni joriy qilamiz. Ijtimoiy tengsizlikning oldini olish borasidagi ishlarimiz ham muhim. Aytmoqchimanki, Afrikaga sarmoya kiritish butun qit’ani rivojlanishi uchun juda muhim. Farzandlarimiz kelajakda duch keladigan qiyinchiliklarni yengishga tayyor bo‘lishlari uchun biz dunyoda mamlakatlarining qo‘llashlaridan umidvormiz” O‘z o‘rnida ta’kidlab o‘tish kerakki, Silviya xonim va u rahbarlik qilayotgan jamg‘arma tomonidan olib borilayotgan ishlar konferensiya ishtirokchilarining qiziqishi va rag‘batiga sazovor bo‘ldi. Hattoki, bolalar huquqlarini himoya qilish faoli, Nobel mukofoti sovrindori janob Kailash Satyarti (Kailash Satyarthi) Silviya xonimning bu shijoatidan ruhlanib, dunyoda birinchi xonimlar guruhini tashkil qilib, maktabgacha ta’lim sohasiga e’tiborni yanada kuchaytirish, qolaversa, bu harakatga yoshlar tashkilotlari va talabalarni ham jalb etish foydadan holi bo‘lmasligini ta’kidlab o‘tdi. Shuningdek, so‘zga chiqqan notiqlar tomonidan o‘z davlatlari misolida e’tiborga molik tajribalarni ham o‘rtoqlashdilar. Ko‘radigan bo‘lsak, Malayziya qirolligi oilasi vakili Malayziyada ustuvor loyiha ustida ish olib borilayotgani, ya’ni boshlang‘ich ta’limda autizmga chalingan bolalarni ta’limga jalb etishda katta ishlar qilinayotganini ta’kidlab o‘tdi. “Afsuski, pandemiya tufayli bu kabi ishlarimiz to‘xtab qolgandi. Biroq bugungi kunda bu harakat yangi kuch va yangi bosqichga chiqmoqda. Bu loyiha orqali sog‘ligida muammosi bo‘lgan bolalarning ta’limini davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlashga yanada keng o‘rin bermoqchimiz”, deya ta’kidlab o‘tadi vakil. “IQTISOD”, “MUHABBAT”, “MEHR”... bu so‘zlar Toshkent deklarasiyasidan joy oladi. Oliy darajadagi sessiyaning muhokamalar qismida ham yangidan yangi g‘oyalar o‘rtaga tashlandi. Xususan, bugungi sessiyalar ahamiyati haqida to‘xtalib o‘tgan Agrippina Shin xonim o‘z so‘zida mutafakkir Konfusiydan iqtibos keltirib “Agarda bir yil hosil olishni istasangi bug‘doy eking, agarda 10 yil hosil olishni istasangiz daraxt eking, agarda 100 yil, asrlar davomida hosil istasangiz kelajak avlodni munosib tarbiyalang” deya ta’kidlab o‘tdi. Shuningdek, Stefani Gianni xonim ham bugungi sessiyalar ishini yuqori baholab, Salvador va Gabonda amalga oshirilayotgan salmoqli ishlardan yanada quvonganini bildirdi. Shundan so‘ng taniqli insonlar fikrlari ham eshitildi. Jumladan, FIFA bosh kotibi Fatma Samura xonimning 2 yil oldin YUNESKO bilan memorandum imzolangani, bu memorandumda futbolni maktablarga qaytarish masalasi ko‘tarilgani va salmoqli ishlar qilinayotgan haqidagi ma’lumotlarini keltirib o‘tish mumkin. Fransiyalik dzyudo bo‘yicha jahon chempioni tomonidan ham iliq fikrlar bildirilib, “Meni shu darajaga yetishishimga onam sababchi. Uning g‘amxo‘rligi va yaratib bergan imkoniyatlari tufayli bugun shu mavqedaman. Va men ham yaqindagina dunyo yuzini ko‘rgan farzandimga xuddi shunday munosabatda bo‘laman. Uni hayotda ulkan muvaffaqiyatlarga erishishiga yetarli sharoit va mehrimni ayamayman” dedi. Paralalimpiya chempioni, motivator janob Aleks Talaining hikoyasi esa barchada yanada ko‘tarinki kayfiyat va yetarlicha motivasiya berdi deyish mumkin. “Birgina qaltis harakat tufayli men butkul boshqa odamga aylandim. Menga ko‘p savol berishadi, siz nimani hisobidan yana hayotga qaytingiz deb. Xudo menga shunday insonlarni uchrashdiki, ular meni sportga olib kirishdi. Mana shu maqsadim meni olimpiya chempioniga aylantirdi. Uchrashuvlar davomida ota-onalar kelib meni quchoqlashib, mehr ulashishadi. Demak, men xato yo‘lda emasman va bularning barchasi bekorga emas” deydi o‘z nutqida chempion. Sessiya doirasida moderator sahnadagi e’tiborli insonlarga “Siz shunday so‘z aytingki, u Toshkent konferensiyasidan joy olsin” deya murojaat qildi. Zalda esa “iqtisod”, “muhabbat”, “mehr” kabi so‘zlar yangradi. Sessiya yakunida FIFA bosh kotibi tomonidan Gabon birinchi xonimi, Shin xonim va Shaxnoza Mirziyoyevaga dastxat tushirilgan futbol to‘plari topshirildi.
II Butunjahon konferensiyasining uchinchi kuni 4-sessiya: dasturiy innovatsiyalar
Ma’ruzachi: Shahnoza Mirziyoyeva, O‘zbekiston Maktabgacha ta’lim vazirining strategik rivojlanish masalalari bo‘yicha maslahatchisi: – Bugun anjumanning barcha ishtirokchilarini qutlashdan xursandman. Dunyodagi har bir bola o'rganish huquqiga ega, dunyodagi har bir bola o'rganishi kerak, dunyodagi har bir bola ta'lim olish imkoniyatiga muhtoj. UNICEFning 2019-yildagi maʼlumotlariga koʻra, dunyo boʻylab 175 milliondan ortiq yosh bola taʼlim tizimidan tashqarida qolmoqda, yaʼni rivojlanayotgan mamlakatlarda kichik yoshdagi har besh bolaning toʻrttasi maktabgacha taʼlim olish imkoniga ega emas. O‘ylab ko‘ring. Bular millionlab yo‘qotilgan imkoniyatlardir: maktabgacha ta'lim olmasdan, bola muhim fundamental yordamni yo'qotadi. O‘zbekistonda 2017-yilda bor-yo‘g‘i 700 ming bola bog‘chaga borsa, bugungi kunda bu ko‘rsatkich ikki millionga yetdi, biroq borish qiyin bo‘lgan joylar yoki bolalar soni to‘laqonli bolalar bog‘chasi qurishga imkon bermayotgan hududlar bor. Bu hududlarda bolalar hech qachon maktabgacha ta'lim olishmagan va olish imkoniga ega bo'lmagan. Biz bu muammoni kattalar hal qilishlari kerakligini tushunamiz. O‘zbekiston bolalari hayotida “Aqlvoy” mana shunday paydo bo‘ldi: 2019-yilda biz “soyabon” ostida bir vaqtning o‘zida bir nechta yo‘nalishlarni birlashtirgan katta loyiha bilan chiqdik: bular interaktiv darslar bo‘lib, ularda personajlar, multfilmlar orqali bolalar raqamlarni, harflarni, shaharlarning nomlarini o'rganadilar. Bu bosh qahramon Aqlvoy ishtirokidagi o‘quv multfilmlari turkumi, shuningdek, Aqlvoy oshpaz bolalar uchun taomlar kitobi hamda eng yirigi va eng muhimi mamlakat bo‘ylab bolalar uchun haftasiga uch marta uch soatdan tashrif buyurib, o'yin orqali ularga sifatli maktabgacha ta'lim beradigan Aqlvoy Avtobus mobil bog‘chalaridir. Aqlvoy - sevimli qahramon bo'lib, intiqlik bilan kutiladi; telekanal tahririyatiga muntazam ravishda bolalar tomonidan ular chin dildan ishonadigan va uchrashishni intiqlik bilan kutadigan super qahramonga atalgan ajoyib xatlar keladi. Mobil bog‘chalar chekka hududlardagi bolalarga sifatli ta’lim olish imkoniyatini beruvchi innovatsion yechimdir. Ushbu yechim an'anaviy bog'chaga qaraganda ancha tezroq va 80% arzonroq yangi joylarni yaratishga imkon beradi. Biz metodika ishlab chiqib, yangi avtobus jihozladik va sinov rejimida birinchi mobil bog‘chamizni ishga tushirdik. Ota-onalarning yuzlab mulohazalari va istaklari biz uchun ushbu qaror dolzarbligining isboti bo'ldi. Bugungi kunga qadar O‘zbekistondagi 142 mahallaga 65 ta mobil bog‘cha kelib, bolalarga ta’lim-tarbiya bermoqda. Ularning har biriga turli yosh guruhlarida ishlash uchun maxsus tayyorgarlikdan o'tadigan alohida o'qituvchi tayinlanadi. Bolalar bog'chasi dasturi zamonaviy tendensiyalarga moslashtirilgan: o'yin orqali o'rganish, ijtimoiy va hissiy rivojlanish, ko'p tarmoqli yondashuv. Har bir hududning til xususiyatlari hisobga olinadi va bularning barchasi ota-onalar uchun mutlaqo bepul. Muammoning yechimini biz kattalar shunday ko‘ramiz! Sizlarni Aqlvoyimiz haqida, mahalliy Mikki Maus va bolalarimiz bunga qanday qarashlari haqida qisqacha hujjatli filmni tomosha qilishga taklif qilaman. (film) O'qish qiyin bo'lgan hududlardagi bolalarga ta'limni "olib kelish" uchun ular o'qishni boshlashlarini kutishlari shart emas, biz Aqlvoy bolalar bog'chasiga qatnaydigan minglab bolalarning ota-onalari ishonchini qozonishga muvaffaq bo'ldik. Biz hamfikrlarimiz borligidan xursandmiz, biz ushbu loyihani amalga oshirishning har bir bosqichida o'z tajribamizni baham ko'rishga tayyormiz va bu bilan to'xtab qolmaymiz: axir, dunyodagi har bir bola o'rganishga haqli! E'tiboringiz uchun tashakkur.
2022-yil 16 noyabr, Toshkent. 14–16-noyabr kunlari O‘zbekiston poytaxtida bo‘lib o‘tgan Kichik yoshdagi bolalarga g‘amxo‘rlik va ta’lim berish bo‘yicha butunjahon konferensiyaning so‘nggi kunida 150 ga yaqin davlat vakillari UNESCOning Toshkent deklaratsiyasini qabul qilishdi. Avvalroq O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev konferensiya delegatlariga aytgan qutlov nutqida shunday degan edi: “Bugungi konferensiya qizg‘in muhokama va fikr almashish ruhida o‘tib, yangi g‘oya va tashabbuslar, aniq takliflar va tavsiyalar ishlab chiqilishiga ishonchim komil. Konferensiya yakunida qabul qilinadigan Toshkent deklaratsiyasi bu boradagi birgalikdagi sa’y-harakatlarimiz uchun asos bo‘lib xizmat qilishi shubhasiz”. Toshkent deklaratsiyasi 2030-yilgacha bo‘lgan davrda maktabgacha ta’limining xalqaro kun tartibini belgilashga qaratilgan. Ushbu hujjat konferensiya doirasidagi maslahatlashuv jarayoni orqali tayyorlangan va imzolangandan so‘ng BMTning oltita rasmiy tiliga tarjima qilinadi va UNESCOga a‘zo davlatlarga tarqatiladi. “O‘zbekistonda UNESCOning 2022-yilni ta’limga safarbarlik yiliga aylantirish haqidagi qat’iy qaroridan kelib chiqib, dunyoga kuchli xabar yuborish imkoniyati mavjud. Toshkentda istiqomat qiluvchi jamiyatni – o‘z farzandlari haqida qayg‘uruvchi, ularga to‘g‘ri yo‘l ko‘rsatuvchi va ularga munosib e’tibor qaratuvchi jamiyat modelini belgilashimiz kerak”, — dedi voqeani sharhlar ekan UNESCOning Bosh direktori Odri Azule. Kichik yoshdagi bolalarni tarbiyalash va taʼlim berish tizimini global oʻzgartirish strategiyasining bir qismi sifatida Toshkent deklaratsiyasida bir qator yetakchi tamoyillar belgilandi: oʻquv dasturlari va pedagogikaning sifati va dolzarbligini oshirish; barcha bolalar uchun teng va inklyuziv ta’lim xizmatlarini ta’minlash va favqulodda vaziyatlarda kichik yoshdagi bolalarni tarbiyalash va taʼlim berishga kirish huquqlarini himoya qilish va kafolatlash. Bu va boshqa qator vazifalar zamirida pedagog kadrlarni rivojlantirish va qo‘llab-quvvatlash, innovatsiyalarni keng joriy etish, sohani davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash kabi fundamental omillar mujassam. UNESCOning Toshkent deklaratsiyasining 2030-yilgacha boʻlgan Kichik yoshdagi bolalarni tarbiyalash va taʼlim berishni rivojlantirishning asosiy yoʻnalishlari – BMT Barqaror rivojlanish maqsadlariga erishishning muhim bosqichini belgilab bergan qoidalari imzolangan paytdan boshlab xalqaro tashkilotlar va ishtirokchi davlatlarning tegishli vazirliklari uchun qoʻllanmaga aylandi. Jahon hamjamiyatining 4.2-bandini amalga oshirishda shunday deyilgan: “2030 yilgacha barcha qizlar va o‘g‘il bolalar boshlang‘ich ta’limga tayyor bo‘lishlari uchun sifatli maktabgacha ta’limni rivojlantirish, parvarish qilish va kichik yoshdagi bolalar sifatli ta’lim tizimidan foydalanish imkoniyatiga ega bo‘lishlari joizdir”.