Toshkent shahridagi Puchon universitetida tashkil etilgan “Mehnat yarmarkasi” haqida
2021-2022 oʻquv yilida Toshkent shahridagi Puchon universiteti bitiruvchilarining bandligini taʼminlash hamda ish beruvchilar bilan ochiq muloqot jarayonida hamkorlikni yoʻlga qoʻyish maqsadida joriy yilning 29-aprel kuni universitetda «Mehnat yarmarkasi " boʻlib oʻtdi. 2022-yil fevral oyidan boshlab universitetda Karyera markazi faoliyat koʻrsatib, bevosita taʼlim muassasasi bitiruvchilarini ish bilan taʼminlash boʻyicha ish olib bormoqda. Mazkur tadbirdan koʻzlangan asosiy maqsad bitiruvchilarning bandligini taʼminlash, turli korxona va tashkilotlarda ishlab chiqarish amaliyotini oʻtishi uchun sharoit yaratishdan iborat. Yarmarkada Toshkent shahridagi maktabgacha taʼlim tuman boʻlimlari, nodavlat maktabgacha taʼlim muassasalari va boshqa yirik korxonalar vakillari ishtirok etdi: Erudite Education, Bek kichkintoy, GES Kids, Vosiq international school and kindergarden, Fortuna, Montessori, Lider, Erkatoy Kichkintoy,Zvezdopad znaniy/Happy bee, Sehriyo, HIBBA-VILLA KIDS, Texnopark, Enter Engineering, ApexLife. Tadbir doirasida 2021-2022-oʻquv yili bitiruvchilariga potensial ish beruvchilar bilan bevosita muloqot qilish, oʻzini ifoda etinsh va keyingi ishga joylashish uchun yaratilgan shart-sharoitlar bilan tanishish imkoniyati yaratib berildi. Umid qilamizki, ushbu tadbir talabalarga potensial ish beruvchilar bilan biznes aloqalarini oʻrnatishga yordam beradi.
“Oʻzbekistonda iqlim oʻzgarishi oqibatlarini yumshatish boʻyicha qisqa (2021-2023-yillar) va oʻrta muddatli (2023-2025-yillar) chora-tadbirlarni amalga oshirish rejasi”ning 44-bandiga muvofiq “Xalqaro Yer sayyorasi kuni munosabati bilan maktabgacha taʼlim tashkilotlarining tarbiyalanuvchilari oʻrtasida “Tabiat bolalar nigohida” mavzusida bolalar rasmlari tanlovi va Respublika koʻrgazmasini tashkil etish” vazifasi belgilangan. Mazkur band ijrosini ta’minlash maqsadida “Tabiat bolalar nigohida” mavzusida bolalar rasmlari tanlovining maktabgacha ta’lim tashkiloti, tuman (shahar), viloyat bosqichlari oʻtkazilib, hududiy boʻlinmalar bosqichida gʻolib deb topilgan rasmlar Respublika bosqichiga taqdim etilgan. Joriy yilning 29-aprel kuni Mirobod tumanida joylashgan 34-sonli Davlat maktabgacha ta’lim tashkilotida “Tabiat bolalar nigohida” mavzusidagi rasmlar tanlovi gʻoliblarni taqdirlash hamda tashkil etilgan “Tabiat bolalar nigohida” respublika koʻrgazmasining ochilish marosimi bo’lib o’tdi. Mazkur tanlov Maktabgacha ta’lim vazirligining tashabbusi bilan hududlarda, “Xalqaro Yer kuni” munosabati bilan maktabgacha taʼlim tashkilotlarining tarbiyalanuvchilari oʻrtasida oʻtkazildi. Tanlov va koʻrgazmaning: davlat maktabgacha taʼlim tashkiloti 1-bosqichi 10-20-mart kunlari; tuman (shahar) 2-bosqichi 20-30-mart kunlari; hududiy boshqarma 3-bosqichi 1-10-aprel kunlari oʻtkazildi. Tanlov va koʻrgazmaning Respublika bosqichida 14 ta hududdan 3 tadan yuborilgan umumiy 42 ta rasmlar ishtirok etadi. Shu yilning 27-aprel kuni Respublika bosqichiga taqdim etilgan 14 ta hududdan yuborilgan jami 42 ta rasmlar turli vazirlik va idoralar xodimlaridan iborat komissiya aʼzolari tomnidan baholandi hamda I, II, III oʻrin va nominatsiyalar gʻoliblari aniqlandi. Jumladan: I oʻrin - Dadamirzayev Gʻanimirza, Namangan viloyati Toʻraqoʻrgʻon tumani, 9-son DMTT II oʻrin - Saloxiddinova Xurshida, Samarqand viloyati Kattaqoʻrgʻon tumani,5-son DMTT II oʻrin - Xudayberganova Ziyoda, Xorazm viloyati Yangibozor tumani, 17-son DMTT III oʻrin - Tavakallova Shaxnoza, Buxoro viloyati Romitan tuumani, 29-son DMTT III oʻrin - Roʻzimov Shaxzodbek, Qoraqalpogʻiston Respublikasi Ellikqal’a tumani, 3-son DMTT III oʻrin - Abdusalomova Dilnozaxon, Toshkent shahri Uchtepa tumani, 360-son DMTT Oʻrin olgan va nominatsiyalar gʻoliblari vazirlikning diplom, faxriy yorliq va esdalik sovgʻalari bilan taqdirlandi. Nominatsiyalar g'oliblari.docx
Ijtimoiy tarmoqlarda tuman maktabgacha taʼlim boʼlimlari faoliyatini tugatish toʼgʼrisidagi xabarlar tarqalmoqda. Ushbu holat yuzasidan Maktabgacha taʼlim vazirligi quyidagilarni maʼlum qiladi. Maktabgacha taʼlim vazirligiga Oʼzbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi tomonidan tuman maktabgacha taʼlim boʼlimlari faoliyatini tugatish hamda boshqa masalalarni nazarda tutuvchi qaror loyihasini ishlab chiqish topshirigʼi berildi. Ayni paytda, Vazirlik har tomonlama tahlil oʼtkazish va tuman maktabgacha taʼlim boʼlimlarini optimallashtirish boʼyicha masʼul boshqarma va idoralardan, jumladan, hududiy boshqarmalardan takliflarni yigʼish, shuningdek, Moliya vazirligi bilan hamkorlikda barcha mexanizmlarni batafsil ishlab chiqishni rejalashtirilgan. Bugungi kunda qaror loyihasi ishlab chiqilish jarayonining endi boshlanganligini inobatga olib, tuman maktabgacha taʼlim boʼlimlari qanday oʼzgarishi toʼgʼrisida maʼlumot mavjud emas. Shu bilan birga, Vazirlik tuman boʼlimlarini optimallashtirishda barcha xodimlarning, butun tizimning manfaatlari, shuningdek, har bir hududning alohida oʼziga xos xususiyatlari inobatga olinishini kafolatlaydi. Ushbu yoʼnalishdagi ilgʼor jahon tajribasi ham qaror loyihasini ishlab chiquvchilar tomonidan hisobga olinadi. Bundan tashqari, amaliyotda, har qanday takliflar hududlardan birida tajriba-sinov tariqasida oʼtkazilgandan keyin respublika miqyosida joriy etiladi. Tuman boʼlimlarini optimallashtirish natijasida joylarda yanada samarali boshqaruv tizimi tuzilib, pirovardida maktabgacha taʼlim tizimida sifatni oshirish va korruptsiya omillarini kamaytirishga qaratiladi. Bu qadam 2022-2026-yillarga moʼljallangan yangi Oʼzbekistonning taraqqiyot strategiyasi va 2017-yilda qabul qilingan Maʼmuriy islohotlar konsepsiyasiga muvofiq boʼlib maʼmuriy islohotlarning bir qismi hisoblanadi. Tuman maktabgacha taʼlim boʼlimlari faoliyatini optimallashtirish masalasi Taraqqiyot strategiyasida belgilab berilgan va davlat organlari faoliyatini tubdan oʼzgartirishga, kadrlar va moddiy resurslardan oqilona foydalanish hamda professional, adolatli va yuqori samarali davlat boshqaruvi tizimini joriy etishga qaratilgan maqsadlarga toʼliq muvofiqligini alohida taʼkidlash lozim. Belgilangan maqsadlar davlat organlarining hududiy masalalarni hal etishda masʼuliyatini kuchaytirish, maʼmuriy boshqaruv jarayonlari sifatini oshirish, boshqaruv apparatini qisqartirish va ish jarayonlarini optimallashtirish, barcha darajalarda samarali ishlarni tashkil etish va ochiqlikni taʼminlashni nazarda tutadi. Mavjud tuman maktabgacha taʼlim boʼlimlari oʼrniga paydo boʼlishi mumkin boʼlgan har qanday mahalliy boshqaruv shakllarining ish mexanizmlari, tuzilishi va vazifalari toʼgʼrisida aniqroq tushunchaga ega boʼlmaguncha, shoshilinch xulosalar qilmaslikka yana bir bor chaqiramiz.
Videokonferensiya boʻlib oʻtdi
2022-yil 6-may kuni Oʻzbekiston Respublikasi Maktabgacha taʼlim vazirligi va uning tizimidagi tashkilotlarida yuridik va jismoniy shaxslar bilan ishlash masalalariga oid videokonferensiya boʻlib oʻtdi. Tadbirda Oʻzbekiston Respublikasi Maktabgacha taʼlim vazirligi rahbariyati va markaziy apparat vakillari, respublikaning barcha viloyat boshqarmalari, shahar va tumanlar boʻlimlari rahbarlari hamda jismoniy va yuridik shaxslar murojaatlari bilan ishlash uchun masʼul xodimlar ishtirok etdilar. Tadbirda Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi masʼul xodimlari S.Xodjayev va J.Mavlonov tomonidan murojaatlar bilan ishlashga oid meʼyoriy-huquqiy asoslar hamda maktabgacha taʼlim tizimida murojaatlar bilan ishlashni oʻrganish jarayonida aniqlangan muammo va kamchiliklar toʻgʻrisida axborot berildi. Maʼlumot uchun, 2021-yilda Maktabgacha taʼlim vazirligiga jismoniy va yuridik shaxslardan kelib tushgan murojaatlarning umumiy soni 5764 tani tashkil etadi. 2021-yilda 2020-yilning shu davriga nisbatan murojaatlar soni 1874 taga oshgan. 2020-yilda kelib tushgan murojaatlarning 51,2 foizi qanoatlantirilgan boʻlsa, 2022-yilda bu koʻrsatkich 52,3 foizni tashkil etdi. 2021-yilda eng koʻp murojaatlar Toshkent shahridan 868 ta, Samarqand viloyatidan 554 ta, Toshkent viloyatidan 490 ta, Buxoro viloyatidan 479 ta, Namangan viloyatidan 457 ta, Qashqadaryo viloyatidan 457 ta va Jizzax viloyatidan 404 tadan kelib tushgan.
Korrupsiyani oldini “SKAYNER”larsiz olamiz
Barchamizga maʼlumki, soʻnggi yillarda sohadagi korrupsion holatlarni keskin oldini olish maqsadida raqamlashtirilgan texnologiyalarga oʻtish tizimi jadallik bilan joriy etilmoqda. Xususan, Maktabgacha taʼlim sohasida ham bir qator manzilli dasturlar va loyihalar amalga oshirilmoqda. Yaʼni, yaqin kunlarda bosqichma bosqich maktabgacha taʼlim tashkilotlariga davlat byudjetidan ajratilayotgan subsidiya va kompensatsiyalar hajmi toʻgʻri hisoblanishini taʼminlash maqsadida MTT tarbiyalanuvchilari va tarbiyachilarining davomati raqamlashtirilgan texnologiyalar orqali nazorati yoʻlga qoʻyilmoqda. Bu oʻz navbatida nimani beradi?, bogʻchalarda “oʻlik jonlarga” ish haqi toʻlash holatlarini bartaraf etishga va kunlik taomnomada berilgan mahsulotlarning sarfini aniq hisoblashga imkoniyat yaratadi. “Haqqoniy” xodimlar ish faoliyatini olib borayotganligini tasdiqlab beradi. Shu bilan birga, ortiqcha sarf-xarajatlarni oldini oladi. Bularni barchasi inson omilisiz boʻlishi koʻzda tutilgan. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 14-fevraldagi “Oʻzbekiston Respublikasi davlat byudjeti xarajatlarining samaradorligini yanada oshirish va davlat moliyaviy nazorati organlari faoliyatini takomillashtirish toʻgʻrisida”gi PQ-128-son qarori hamda Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 24-martdagi “Moliya vazirligi huzurida Davlat moliyaviy nazorati inspeksiyasi faoliyatini tashkil etish hamda byudjet tashkilotlarida moliyaviy nazoratni takomillashtirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi 129-son qarorida berilgan topshiriq asosida qanday maqsadli vazifalar belgilandi? Endilikda, Biometrik identifikatsiya qilish texnologiyasi orqali maktabgacha taʼlim tashkilotlari xodimlari va tarbiyalanuvchilarining davomatini yuritish tizimi ishlab chiqildi va bu tizim mobil ilova yordamida hisobi yuritiladi. Bunda bizga nimalar kerak boʻladi?, MTT uchun mobil qurilma (smartfon yoki planshet) darvoqe, bularni, zaruratdan kelib chiqib, MTT oʻzining byudjet va byudjetdan tashqari mablagʻlari hisobidan belgilangan tartibda xarid qilinishini mumkinligini eslatib oʻtamiz. Shuningdek, bugungi kunda respublikada 98% davlat maktabgacha taʼlim tashkilotlari (2% - yangi qurilib, internetga ulash boʻyicha bu yilgi rejalarga kiritilgan hamda taʼmirlash ishlari olib borilayotgan tashkilotlar hisobiga) internet tarmogʻiga ulangan, yaʼni yangi axborot tizimidan foydalanganda xodimlar hisobidan internet uchun megabaytlar sarflanmaydi. Nodavlat sektorida esa tadbirkor tomonidan internetga ulanishlar tashkil etilishi zarur. Afsuski, “Xalq dardi” ijtimoiy tarmogʻi orqali bu holatni ommaga notoʻgʻri tushunchalar bilan olib chiqilishida, oʻzbek dialektida ishlatilmaydigan soʻz iboralarini qoʻllagan holda xabar tarqatilmoqda. Hurmatli ijtimoiy tarmoq vakillari, Sizdan maʼlumot yoki xabarni tarqatishdan oldin vazirlik Axborot xizmati yoki tegishli mutaxassislariga murojaat etishingizni soʻrab qolamiz. Bunday xabarlarni tarqatishda naf nima, ha albatta hammasi oson boʻlmaydi, chunki yillar davomida shakllanib kelgan tizim yangi shaffoflik bosqichini hazm qilishi qiyin kechadi. Asosiy maqsadimiz, Maktabgacha taʼlim tashkilotlari xodimlarining ishga kelib-ketishini hisobga olish hamda tarbiyalanuvchilarning davomatini yuritish shaxsni biometrik identifikatsiya qilish texnologiyasini amaliyotda qoʻllash orqali davlat byudjeti mablagʻlaridan samarali va oqilona foydalanish, DXSH (davlat-xususiy sheriklik) asosidagi maktabgacha taʼlim tashkilotlariga byudjet subsidiyasini ajratish tizimi shaffofligini taʼminlash, korrupsiya holatlari va qogʻozbozlikni oldi olinib (2022-yil 1-iyundan boshlab subsidiyalar hajmi avtomatik ravishda hisoblanadi, bunda qogʻoz shaklda har oylik buyurtmanomani toʻldirish hamda ularni maktabgacha taʼlim va moliya boʻlimlari bilan kelishish zarurati yoʻqoladi) tadbirkorlar va fuqarolarga qulayliklar yaratilishiga erishishdir. Eslatma: nodavlat tashkilotlarida (DHSH, shu jumladan oilaviy MTTlar) subsidiyalarni berish jarayonini raqamlashtirishda foydalaniladigan texnik jihozlarni xarid qilish, aloqa xizmatlari va axborot tizimidan foydalanish bilan bogʻliq xarajatlarni oʻz mablagʻlari hisobidan amalga oshiradi. Bu Hukumatning yuqoridagi qarorida belgilab oʻtilgan (DXSH tashkilotlari oʻz ehtiyojlari uchun qoʻllab kelayotgan mobil qurilmadan ham foydalanish imkoniyati mavjud boʻlib, alohida jihozlarni sotib olish talab etilmasligi mumkin). Murojaatdagi taklif va maslahat yuzasidan: Vazirliklarda, banklarda, idora va boshqa tashkilotlarda qoʻllanilayotgan Shaxsni biometrik identifikatsiya qilish qurilmalarini asosan maktab va undan katta yoshdagi shaxslarga nisbatan qoʻllash kutilgan natija beradi (maktabgacha yoshdagi bolalar ertalab turli xil kayfiyatlarda tashkilotga tashrif buyurdi, bu esa ularni aynan Shaxsni biometrik identifikatsiya qilish qurilmalarini qarashlarini tashkillashtirish qiyinchilik tugʻdiradi); Har bir tashkilotning kirish qismiga “Nazorat punkti” qurish (yengil konstruksiyadan tayyorlangan hollarda ularni sotib olish va oʻrnatish) talab etiladi; Shaxsni biometrik identifikatsiya qilish qurilmalarini tan narxi nisbatan yuqori hamda bunday moslamalarni oʻrnatish (montaj qilish) alohida mutaxassislar yordamini talab qiladi; Maktabgacha yoshdagi bolalar hamda tashkilot xodimlarining boʻylaridagi tafovut ancha katta boʻlib, tashkilotga kelgan har bir shaxsga nisbatan moslashtirib turilishi (bu qurilmani tez ishdan chiqishiga olib keladi) yoki tarbiyalanuvchilar va xodimlar uchun alohida-alohida qurilmalar oʻrnatish zarur (bu esa yana mablagʻ talab etadi). Shaxsni biometrik identifikatsiya qilish qurilmalari uchun doimiy elektr energiyasi hamda uzluksiz internet tarmogʻi talab etiladi. Mobil ilovada davomat maʼlumotlarini oʻzida saqlab, internet tarmogʻiga ulanish mavjud boʻlganida maʼlumotlarni axborot tizimiga yuboradi.
Kuni kecha, 2022–2026-yillarga moʻljallangan Yangi Oʻzbekistonning taraqqiyot strategiyasini “Inson qadrini ulugʻlash va faol mahalla yili”da amalga oshirishga oid Davlat dasturini ijrosini tashkil etish boʻyicha brifing boʻlib oʻtdi. Barchaga maʼlumki, bugungi kunda respublikada jami – 588 695 nafar 6 yoshli bolalar maktabga tayyorlov tizimi bilan qamrab olingan. Ularning 162 208 nafari Majburiy bepul bir yillik boshlangʻich taʼlimga tayyorlov guruhlariga, 357 699 nafari toʻliq kunlik tayyorlov guruhlariga, 68 788 nafari qisqa muddatli tayyorlov guruhlariga jalb etilishi natijasida qamrov darajasi 83,8 foizga yetkazildi. Yangi Oʻzbekistonning taraqqiyot strategiyasini “Inson qadrini ulugʻlash va faol mahalla yili”da amalga oshirishga oid Davlat dasturining 38-maqsadga muvofiq, Maktabgacha taʼlimdagi qamrov darajasini hozirgi 67 foizdan kamida 80 foizga yetkazish belgilangan. Ushbu maqsadning 200-bandida 2022-yil yakuniga qadar 6 yoshli bolalarni maktabgacha tayyorlov tizimi bilan qamrab olish darajasini 90 foizga yetkazish koʻzda tutilgan. Bunda Davlat maktabgacha taʼlim tashkilotlarida qoʻyidagi guruhlar tashkil qilinadi: toʻliq kunlik guruhlar; 1-chorakda 11 347 ta 2-chorakda 11 372 ta 3-chorakda 11 409 ta 4 chorakda 11 474 ta qisqa muddatli guruhlar; 1-chorakda 6 250 ta 2-chorakda 6 303 ta 3-chorakda 6 483 ta 4 chorakda 6 615 ta majburiy bepul tayyorlov guruhlari. 1-chorakda 5 441 ta 2-chorakda 5 826 ta 3-chorakda 6 354 ta 4 chorakda 6 723 ta Xabaringiz bor, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining “Qamrov darajasi past boʻlgan tumanlarda maktabgacha taʼlim tashkilotlari tarmogʻini kengaytirish boʻyicha qoʻshimcha chora-tadbirlar toʻgʻrisida”gi qarori doirasida 53 ta tumanda imzolanishi belgilangan 100 ta loyihadan 89 tasi bilan bitimlar imzolandi, bunda 9 ta loyiha kredit mablagʻlarini jalb qilmagan holda amalga oshirilmoqda, loyihaga oʻz ulushini kiritilgan 74 ta bitim boʻyicha -160,4 mlrd. soʻm kredit ajratish yuzasidan Moliya vazirligiga tavsiya berilgan. Bugungi kunda umumiy quvvati 21 950 oʻrin quvvatga ega 747 ta oilaviy nodavlat maktabgacha taʼlim tashkilotlari bilan bitimlar imzolandi. Davlat dasturining 201-bandiga muvofiq, Maktabgacha taʼlim tizimiga xususiy sektor mablagʻlarini jalb qilish orqali yangi nodavlat maktabgacha taʼlim tashkilotlari tashkil etiladi. 2022-yilda davlat-xususiy sherikchiligi asosidagi 1300 ta nodavlat maktabgacha taʼlim tashkilotlarini hamda oilaviy maktabgacha taʼlim tashkilotlarini tashkil etiladi. Vazirligimiz tomonidan maktabgacha taʼlim tizimi xodimlarini malakasini oshirish toifalarga ajratgan holda har bir toifa uchun oʻquv rejalari, ularning ichidagi modullarning mazmuni Janubiy Koreya, Singapur, Fransiya va Rossiya davlatlarining tajribalarini inobatga olgan holda oʻquv dasturlari, oʻquv uslubiy majmualari muvofiqlashtirildi. Hozirgi davrda Maktabgacha taʼlim vazirligi Gersen nomidagi Rossiya davlat pedagogika universiteti Toshkent shahridagi filiali bilan hamkorlikda tashkil etilgan, klaster usulida tajriba-sinov uchun qisqa muddatli kurslar uchun Sillabuslar va oʻquv uslubiy majmualari ishlab chiqildi. Shu bilan birga malaka oshirish kurslari faqat anʼanaviy tarzda oʻtkazilmasdan, malaka oshirish va qayta tayyorlash kurslari masofaviy shaklda (my.mdomoi.uz platformasi orqali) oʻtkazilishi joriy etildi. Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Fargʻona va Namangan viloyatlarida tajriba-sinov tariqasida maktabgacha taʼlim tashkilotlari rahbar va pedagog kadrlarini malakasini oshirish boʻyicha Maktabgacha taʼlim klasterlari faoliyatini yoʻlga qoʻyish toʻgʻrisida”gi qaror loyihasi ishlab chiqilib, tegishli vazirlik va idoralari bilan kelishgan holda vazirlikning xati asosida Vazirlar Mahkamasiga kiritildi. Shuningdek, Oʻzbekiston Respublikasi Maktabgacha taʼlim vazirligi, Oʻzbekiston Respublikasi Oliy va oʻrta maxsus taʼlim vaziriligi, Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Taʼlim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasining “Maktabgacha taʼlim tashkilotlari rahbar va pedagog kadrlarining kasbiy bilimi, koʻnikmalari va mahoratini uzluksiz rivojlantirib borishning yangi tizimini tajriba-sinovdan oʻtkazish toʻgʻrisida” qoʻshma qarori bilan “Maktabgacha taʼlim klasterlarida maktabgacha taʼlim tashkilotlari rahbar va pedagog kadrlarining malakasini oshirish boʻyicha muvaqqat tartibi” tasdiqlandi. Davlat dasturining 39-maqsadi Maktabgacha taʼlim tizimida taʼlim sifatini yangi bosqichga olib chiqishga bagʻishlangan. Xususan, dasturning 202-bandida 3 ta vazifa belgilangan. Jumladan, bogʻcha xodimlarining professional tayyorgarligi va mahoratini oshirib borishning takomillashtirilgan tizimini joriy etish ham qayd etib oʻtilgan. Unga koʻra, maktabgacha taʼlim tizimi xodimlarining malakasini oshirish shakl va metodikalarini xalqaro tajriba asosida qayta koʻrib chiqiladi. Shuningdek, hududlarda davlat va nodavlat maktabgacha taʼlim tashkilotlari rahbar va pedagog kadrlarining kredit-modul tizimiga asoslangan uzluksiz malaka oshirish tizimi joriy etiladi. Shu bilan birga, maktabgacha taʼlim tizimi boshqaruv kadrlari zaxirasini maqsadli oʻqitish tizimini yoʻlga qoʻyish ham ushbu bandda sanab oʻtilgan. 40-maqsadda esa Maktabgacha taʼlim tizimida byudjet mablagʻlarining maqsadli va samarali sarflanishini taʼminlash belgilangan. Xususan, dasturning 203-bandiga koʻra, Maktabgacha taʼlim tizimida moliyaviy jarayonlarning shaffof tarzda amalga oshirilishi uchun zarur sharoitlar yaratiladi. Ushbu band ijrosini amalga oshirish uchun maktabgacha taʼlim tashkilotlarida zamonaviy raqamli texnologiyalar va idoralararo elektron hamkorlik yoʻlga qoʻyiladi. Shu bilan birga Toshkent shahar, Bektemir tumanidagi davlat maktabgacha taʼlim tashkilotlarida yagona axborot tizimi tajriba-sinov tariqasida joriy etiladi.
I. 2019-2021-yillarda amalga oshirilgan ishlar va asosiy koʻrsatkichlar. Uzluksiz taʼlim tizimining muhim boʻgʻini boʻlgan maktabgacha taʼlim tizimini yanada takomillashtirish, maktabgacha taʼlim tashkilotlarining davlat va nodavlat tarmogʻini kengaytirish, moddiy-texnika bazasini mustahkamlash, maktabgacha taʼlim tashkilotlariga bolalarni qamrab olishni keskin oshirish maqsadida 2017-yilning 30-sentyabr kuni (PF-5198) Maktabgacha taʼlim vazirligi tashkil etildi. Toʻrt yil ichida bolalarni maktabgacha taʼlim bilan qamrab olish ikki baravardan oshdi. Jumladan, 2017-yilda maktabgacha yoshdagi bolalarning 708 247 nafari (27.7%) maktabgacha taʼlim bilan qamrab olingan boʻlsa, bugungi kunga kelib ularning soni 1 829 328 nafarga (64.9%) yetdi. Maktabgacha taʼlim tashkilotlari soni qariyb toʻrt baravarga oshib 24 922 tani (2017 yilda 5211 ta) tashkil etmoqda. Maktabgacha taʼlim tashkilotlari 223.5 mlrd. soʻmlik jihozlar, oʻyin va oʻyinchoqlar, oʻquv-didaktik materiallar bilan taʼminlandi. Maktabgacha taʼlimning muqobil turlari rivojlantirilib mobil bogʻchalar joriy etildi, jumladan “Aqlvoy” loyihasi doirasida respublikadagi maktabgacha taʼlim tashkilotlari mavjud boʻlmagan hamda qamrov koʻrsatkichlari past boʻlgan 142 ta MFYlarda 7 mingga yaqin bolalarni qamrab oladigan qayta jihozlangan 65 ta avtobuslari negizida 387 ta guruhlar shakllantirildi. BMTning Xalqaro bolalar fondi YUNISEF tashkiloti bilan hamkorlikda maktabgacha taʼlimning “Turli xil yoshdagi maktabgacha taʼlim guruhlari” (oʻyin guruhlari) muqobil shakli Namangan va Xorazm viloyatlarida joriy etildi. Mazkur 8 ta guruhlarga jami 400 nafar bola qamrab olingan. Respublikadagi barcha bolalar uchun bir xil boshlangʻich imkoniyatlarni yaratish yoʻlida har bir bolaning maktabga chiqishidan bir yil oldin umumiy oʻrta taʼlimga majburiy bir yillik tayyorgarlikdan oʻtishga boʻlgan huquqi “Maktabgacha taʼlim va tarbiya” toʻgʻrisidagi qonun bilan kafolatlandi. Endilikda bolalar maktabga chiqishdan oldin bir yillik majburiy bepul maktabga tayyorlovdan oʻtkazilmoqda. Bugungi kun holatiga respublikada jami 5 188 ta bolalarni boshlangʻich taʼlimga majburiy bepul bir yillik tayyorlov guruhlari, 11 283 ta toʻliq kunlik tayyorlov guruhlari va 6 304 ta qisqa muddatli tayyorlov guruhlarini tashkil yetish orqali 569 ming nafar 6 yoshli bolalarni yoki ularning 83,8 % maktabgacha taʼlimga qamrab olingan. Pedagog kadrlarning mehnatini munosib ragʻbatlantirish maqsadida ularning oylik maoshi 43 foizdan 70 foizgacha oshirildi. Xalqaro ekspertlar ishtirokidagi eng yaxshi amaliyotlar asosida ilk marotaba maktabgacha taʼlim yoshidagi bolalarning erta rivojlanishiga qoʻyilgan davlat talablari va “Ilk qadam” davlat taʼlim dasturi ishlab chiqilib amaliyotga joriy etildi. Ixtisoslashtirilgan maktabgacha taʼlim tashkilotlari maqbullashtirilib, “Imkon” reabilitatsiya markaziga ega boʻlgan koʻp tarmoqli ixtisoslashtirilgan va qoʻshma turdagi maktabgacha taʼlim tashkiloti kabi yangi shakllari yaratildi. Koʻp tarmoqli ixtisoslashtirilgan davlat maktabgacha taʼlim tashkilotlari reabilitatsiya asbob uskunalari bilan taʼminlandi. Sanitariya qoidalari va meʼyorlari hamda Idoraviy qurilish normalari zamon talablariga mos ravishda toʻliq qayta koʻrib chiqildi. “Maktabgacha taʼlim” yoʻnalishi boʻyicha oliy oʻquv yurtlariga qabul kvotasi ikki baravar oshirildi. Bakalavr yoʻnalishi boʻyicha taʼlim olish muddati 3 yil etib belgilandi. Toshkent shahrida Koreyaning “Puchon” universiteti filiali tashkil etildi. Joriy yilda filialning “Maktabgacha taʼlim”, “Arxetektura”, “Koreys tili va menejment” yoʻnalishlarida jami 1 159 nafar talaba tahsil olmoqda. Ulardan 916 nafar qiz bola talaba, 243 nafar qiz bola talabalarni tashkil etadi. Maktabgacha taʼlim tizimi uchun yuqori malakali pedagog kadrlarni tayyorlashni yanada takomillashtirish, rivojlangan xorijiy mamlakatlarning yetakchi oliy taʼlim muassasalari bilan hamkorlikni kengaytirish maqsadida Toshkent shahrida “A.I.Gersen nomidagi Rossiya davlat pedagogika universiteti” Federal davlat-byudjet oliy taʼlim muassasasi filiali tashkil etildi. 2021/2022 oʻquv yilida filial ilk bor “Pedagogik taʼlim”, “Psixologik-pedagogik taʼlim” (Maktabgacha taʼlim, Psixologiya va ijtimoiy psixologiya), “Maxsus pedagogika” (Surdopedagogika, Tiflopedagogika, Oligofrenopedagogika), “Psixologiya” hamda “Lingvistika” yoʻnalishlari boʻyicha jami 297 nafar oʻgʻil-qiz talabalikka qabul qildi. Ulardan 269 nafar qiz bola talaba, 28 nafar qiz bola talabalarni tashkil etadi. Maktabgacha taʼlim tizimidagi pedagoglar soni 2017-yilda 58 400 nafarni, hozirgi kunda esa 143 794 nafarni tashkil etdi. Shuningdek, oliy maʼlumotli pedagoglar salmogʻi 21.6 % dan 33.8 %gacha yetkazildi. Maktabgacha taʼlim tizimida xotin-qizlar bilan teng ravishda erkaklarni jalb qilishga doir faoliyatni qoʻllab-quvvatlash borasida maktabgacha taʼlim tizimida faoliyat olib borayotgan xotin-qizlar va erkaklar ulushi tahlil qilindi. Unga koʻra: Hozirgi kunga kelib maktabgacha taʼlim tizimida ayollarning ulushi 82.9% ni, erkak xodimlarning ulushi esa 17.1 % ni tashkil etadi. Maktabgacha taʼlim sohasida faoliyat koʻrsatayotgan xodimlarning umumiy soni 245 696 tani tashkil etib, shundan 143 794 nafari pedagog kadrlar (107.655 DMTT, 26.986 NMTT). Maktabgacha taʼlim tizimida faoliyat olib borayotgan ayollar 203 599 nafarni (82.9%) erkaklar esa 42 097 nafarni (17.1 %) tashkil etadi. Maktabgacha taʼlim vazirligi tasarrufidagi 96 ta pedagogika kollejlarida 2 042 nafar pedagog xodimlar faoliyat olib boradi. Shundan: 1 511 nafari ayollarni tashkil etadi. Maktabgacha taʼlimga qamrab olingan bolalar 2 041 278 nafarni tashkil etib, ularning 1 030 929 (50.5%) nafari oʻgʻil bolalar boʻlsa, 1 010 929 (49.5%) nafari qiz bolalardir. Hozirgi kunda maktabgacha taʼlim tizimining tuman, shahar, viloyat miqyosidagi boshqaruv organlarida xotin-qizlarning rahbarlik lavozimlaridagi ulushi oshmoqda. Hozirgi kunda viloyat (viloyat) boshqarmasining 14 nafar rahbaridan teng yarimi yaʼni 8 nafari ayollarni 6 nafari erkaklarni tashkil etadi. 96 ta pedagogika kollejlarining direktorlarida 22 nafari (22.9%) ayol rahbarlardir. Erkak direktorlarning soni 74 nafarni (77.1%) tashkil etadi. 6.207 ta davlat maktabgacha taʼlim tashkilotlarining 6.129 tasida (98,8%) ayol direktorlar, qolganida 78 erkak (1.2 %) rahbarlar faoliyatini olib boradi. Tuman miqyosida 207 nafar boshliqlardan 111 nafari ayollar (53.6%) va 92 nafari erkaklar (44.4%). Shunday qilib, 19489 oilaviy nodavlat maktabgacha taʼlim tashkilotlarida 38 978 nafar (100%) xotin-qizlar ish bilan taʼminlangan boʻlib, ularda 360 135 nafar (70.6%) tarbiyalanuvchilar ham imtiyozli asosda qamrab olingan. 1154 ta nodavlat maktabgacha taʼlim tashkilotlari DXSHda 10 240 nafar (98%) xotin-qizlar ish bilan taʼminlangan boʻlib, ularda 28 601 nafar (24. 6%) bola ham imtiyozli asosda qamrab olingan. Maktabgacha taʼlim vazirligi tasarrufidagi davlat maktabgacha taʼlim tashkilotlarida 2021-yilda yaratilgan ish oʻrinlari haqida maʼlumot: Jami: 9 209 ta shundan 1 737 (18.9 %) nafar erkak, 7 763 (85.4%) nafar ayol ish bilan taʼminlangan. Umumiy ish bilan taʼminlangan pedagoglar soni 6 012 nafar ulardan ayollar 5 531 (60.1% ) qolgan 481 (5.2%) erkaklarni tashkil etadi. DMTTga 3 588 nafar texnik xodim sifatida ishga qabul qilingan boʻlib ulardan ulardan ayollar 2 332 (25.3 % ) qolgan 1 256 (13.6%) erkaklarni tashkil etadi. Prognoz: 2022da yil maktabgacha taʼlim vazirligi 7 951nafar fuqaroni maktabgacha taʼlim tizimida ish bilan taʼminlashi koʻzda tutilgan. Davlat MTTlarda 3 746, nodavlat MTTlarda 4 205 nafar xodim ish bilan taʼminlanadi. Ijtimoiy himoyaga muhtoj yolgʻiz ayollarning farzandlarini maktabgacha taʼlim tashkilotlariga imtiyozli navbat asosida qabul qilish boʻyicha Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2021-yil 20-maydagi 319-son “Vazirlar Mahkamasining “Bolalarni davlat maktabgacha taʼlim muassasalariga qabul qilish boʻyicha davlat xizmatlari koʻrsatishning maʼmuriy reglamentini tasdiqlash toʻgʻrisida”gi 2018-yil 28-martdagi 244-son qaroriga oʻzgartirishlar kiritish haqida”gi qarori qabul qilindi. Unga koʻra, “Ayollar daftari”ga kiritilgan ijtimoiy himoyaga muhtoj yolgʻiz ayollarning farzandlari davlat maktabgacha taʼlim tashkilotlariga ustunlik bilan qabul qilinish huquqiga ega bolalar roʻyxatiga (imtiyozli roʻyxat) kiritiladi.
“Ayollar masalalari boʻyicha ishonch telefoni 1211”dan MTV ga 39 ta murojaat kelib tushgan
Maktabgacha taʼlim vazirligi tasarrufidagi 96 ta pedagogika kollejida 77 ta tayyorlov guruhlari ochilgan boʻlib, ular oʻz navbatida xotin-qizlarga kunning yarmini band qilish va boʻsh vaqtlarining unumli tashkil etish imkonini beradi. Maktabgacha taʼlim vazirligiga Oʻzbekiston kasaba uyushmalari Federatsiyasidan “Ayollar masalalari boʻyicha ishonch telefoni 1211” (Call-sentr) tomonidan kelib tushgan murojaatlar monitoringi tashkil etilgan. 2022-yil boshidan “Ayollar masalalari boʻyicha ishonch telefoni 1211” (Call-sentr) tomonidan MTV ga 39 ta murojaat kelib tushgan va bu murojaatlarning barchasi zudlik bilan oʻrnatilgan tartibida hal etilgan. Shu bilan birga, oʻtgan vaqt mobaynida maktabgacha taʼlim tizimida mehnat qilayotgan 122 nafar oʻrta maxsus maʼlumotli isteʼdodli ayollarga oliy oʻquv yurtlariga kirish uchun tavsiyalar berildi. Maktabgacha taʼlim vazirligi tomonidan 2021-yil, 14-iyunda “Maktabgacha taʼlim tizimida 2030-yilga qadar Oʻzbekiston Respublikasida gender tenglikka erishish strategiyasini 2021-2022-yillarda amalga oshirish boʻyicha chora-tadbirlar rejasi” tasdiqlangan boʻlib, ushbu reja asosida quyidagi ishlar amalga oshirildi. Maktabgacha taʼlim tizimida faoliyat olib borayotgan xotin-qizlarning huquqiy ongi va ijtimoiy-siyosiy faolligini oshirish borasida; Maktabgacha taʼlim tashkilotlari direktor va mutaxassislarini qayta tayyorlash va ularni malakasini oshirish institutida taʼlim olayotgan soha mutaxassislari uchun oʻquv rejaga 8 soatlik “Huquqiy savodxonlik va korrupsiyaga qarshi kurashish” oʻquv moduli shuningdek, 4 soatlik “Konstitutsiyaviy huquq asoslari” nomli maxsus darslar kiritilgan. Xozirgi kunda tinglovchilar uchun doimiy ravishda darslar oʻtib kelinmoqda. Maktabgacha taʼlim tashkilotlari pedagoglarining mamlakatda boʻlayotgan siyosiy oʻzgarishlar jarayonidagi gender siyosatini targʻib qilishga oid oʻquvlar tashkil etish borasida; Maktabgacha taʼlim tashkilotlari direktor va mutaxassislarini qayta tayyorlash va ularni malakasini oshirish institutida “Ijtimoiy fanlar” kafedrasi professor-oʻqituvchilari tomonidan har haftaning juma kuni xotin-qizlarning huquqiy ongi va ijtiomiy-siyosiy faolligini oshirish, gender siyosatni targʻib qilish uchun hamkor tashkilotlar bilan hamkorlikda davra suhbatlari, seminar-treninglar oʻtkazilmoqda. Nodavlat makktabgacha taʼlim tashkilotiga qatnaydigan “Yoshlar daftari”, “Temir daftar” yoki “Ayollar daftari”ga kiritilgan oilalarning har bir tarbiyalanuvchi farzandlari uchun mazkur daftarlar jamgʻarmalari hisobidan davlat maktabgacha taʼlim tashkilotining bir nafar tarbiyalanuvchisi uchun sarflanadigan xarajatlar summasining 25 foizi miqdorida subsidiya toʻlanadi.
Oʻrganish ishlari olib borildi
Maʼlumki, “Xotin-qizlar va erkaklar uchun teng huquq hamda imkoniyatlar kafolatlari toʻgʻrisida”gi Oʻzbekiston Respublikasi Qonuniga muvofiq davlat organlarida xotin-qizlar va erkaklar uchun teng huquq hamda imkoniyatlarni taʼminlash masalalari boʻyicha maslahat kengashlarini tuzish belgilangan. Maktabgacha taʼlim vazirligida tashkil etilgan maslahat kengashi faoliyati Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati Xotin-qizlar va gender tenglik masalalari qoʻmitasi huzuridagi ishchi guruh tomonidan oʻrganib chiqildi. Unda Davlat organida xotin-qizlar va erkaklar uchun teng huquq hamda imkoniyatlarni taʼminlash masalalari boʻyicha Maslahat kengashi faoliyati yoʻlga qoʻyilganligi, Xotin-qizlar va erkaklar uchun teng huquq va imkoniyatlarning taʼminlanishi vakolatli shaxs zimmasiga yuklatilganligi, shuningdek davlat organida jins boʻyicha bevosita va bilvosita kamsitishga olib kelishi mumkin boʻlgan hollar toʻgʻrisidagi statistik maʼlumotlar va axborotlar mavjudligi, muntazam ravishda ularni yigʻish hamda tahlil qilish yoʻlga qoʻyilganligi koʻrib chiqildi. Guruhga Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati Xotin-qizlar va gender tenglik masalalari qoʻmitasida doimiy ishlovchi senator Gulnora Maʼrufova rahbarlik qilmoqda.